Theo nghiên cứu của Tổ chức Y tế Thế giới, cứ 100 trẻ sinh ra từ các bà mẹ bị nhiễm HIV thì có tới 30 - 35 trẻ bị nhiễm HIV. Nếu được phát hiện sớm, chăm sóc và điều trị thích hợp thì trong 100 trẻ ấy chỉ còn khoảng từ 3 - 5 trẻ bị nhiễm HIV, thậm chí còn thấp hơn nữa...
May mắn vì được điều trị
Khi đứa con của chị H. (TP. Vũng Tàu) chào đời, xét nghiệm HIV âm tính, chị đã mừng, nhưng niềm vui ấy vẫn còn phấp phỏng lắm. Các bác sĩ nói rằng sau 18 tháng xét nghiệm cho con, nếu kết quả HIV âm tính thì mới khẳng định là đứa trẻ đó không bị nhiễm HIV. Trong suốt thời gian sau đó, chị hồi hộp, hy vọng rồi có lúc lại thoáng buồn bởi biết đâu số mình không may mắn! Và chỉ đến khi cầm trên tay kết quả xét nghiệm HIV âm tính của con sau 18 tháng, niềm vui mới thực sự hiện rõ trên khuôn mặt chị.
Tư vấn cho phụ nữ mang thai nhiễm HIV.
Chị H. chia sẻ, phát hiện ra mình nhiễm HIV vào tháng thứ 4 của thai kỳ, may mắn đúng lúc Chương trình điều trị dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con được triển khai tại Vũng Tàu. Ngay lập tức, chị được các bác sĩ Khoa Sản, Bệnh viện Lê Lợi tư vấn rồi đưa vào điều trị dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con từ tuần thứ 28. Chị cho biết thêm, trước đây, khi chưa triển khai chương trình này, nhiều phụ nữ mang thai như chị đã bị thiệt thòi. Nhiều người vì sợ kỳ thị còn từ chối tiếp cận với các dịch vụ này.
Nằm trong niềm vui ấy còn có chị Kim P. (cũng ở TP. Vũng Tàu). Đến nay, con chị đã hơn 2 tuổi nhưng cháu cũng không bị HIV từ người mẹ truyền sang. Chị P. cho biết, tới tận lúc sinh con mới phát hiện ra mình nhiễm HIV. Vì thế, chị không có thời gian điều trị dự phòng lây nhiễm HIV từ mẹ sang con lúc mang thai, nhưng cháu được điều trị phơi nhiễm HIV từ ngay sau khi sinh. Và con trai chị cũng là một trong số những trẻ may mắn.
Hàng ngàn trẻ thoát khỏi HIV
Theo nghiên cứu của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) thì có khoảng 30-35% trẻ sinh ra bị nhiễm HIV từ các bà mẹ nhiễm HIV. Như vậy, một bà mẹ bị nhiễm HIV mang thai có thể làm lây truyền HIV từ mẹ sang con, nhưng không phải tất cả các bà mẹ nhiễm HIV mang thai khi sinh con thì con của họ đều bị nhiễm HIV. Chỉ có 1/3 trẻ sinh ra từ bà mẹ nhiễm HIV sẽ thực sự bị nhiễm HIV.
Như vậy, cứ 100 trẻ sinh ra từ bà mẹ nhiễm HIV không được chăm sóc điều trị thích hợp, không được dùng thuốc kháng HIV để phòng HIV lây truyền từ mẹ sang con thì trung bình có 30-35 trẻ sinh ra bị lây nhiễm HIV từ mẹ. Trong khi đó, nếu được phát hiện sớm và điều trị thích hợp, tỷ lệ này giảm xuống còn dưới 5% (100 trẻ sinh ra có thể chỉ có 3 - 5 trẻ nhiễm HIV từ mẹ hoặc thậm chí còn ít hơn nữa).
Ở nước ta, ước tính trung bình mỗi năm có từ 1,5 - 2 triệu phụ nữ mang thai, với tỷ lệ nhiễm HIV khoảng 0,25-0,3% trong nhóm này thì mỗi năm có khoảng từ 4.000 - 6.000 bà mẹ mang thai nhiễm HIV. Nếu không được can thiệp, mỗi năm sẽ có 1.500 - 3.000 trẻ bị nhiễm HIV ra đời. Nếu được chăm sóc và điều trị dự phòng thích hợp, tỷ lệ này sẽ giảm xuống dưới 5%, nghĩa là chỉ còn 150 - 200 cháu bị nhiễm HIV từ mẹ. Hàng ngàn cháu sẽ được cứu thoát khỏi HIV. Đây là con số hết sức có ý nghĩa về nhiều mặt.
Vì vậy, phụ nữ mang thai biết mình bị nhiễm HIV hoặc phụ nữ nhiễm HIV muốn mang thai và muốn sinh con đều cần được tư vấn và cần tuân thủ tốt việc dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con. Phụ nữ mang thai nhiễm HIV cần đến ngay các cơ sở y tế đăng ký càng sớm càng tốt để được điều trị dự phòng kịp thời. Nếu điều trị muộn hơn, kết quả sẽ bị hạn chế.
Và điểm mới của chương trình điều trị
Với mục tiêu không còn trẻ nhiễm HIV từ những bà mẹ mang thai nhiễm HIV, Bộ Y tế vừa triển khai mô hình thí điểm điều trị dự phòng lây truyền Hv từ mẹ sang con bằng thuốc kháng HIV không phụ thuộc số lượng tế bào CD4 (Option B ) tại 06 tỉnh, thành phố (Thái Nguyên, Thanh Hóa, Lào Cai, Nghệ An, An Giang và Quảng Ninh).
PGS.TS. Bùi Đức Dương - Phó Cục trưởng Cục Phòng, chống HIV/AIDS, Bộ Y tế cho biết, điểm ưu việt của chương trình này là những phụ nữ mang thai khi được chẩn đoán nhiễm HIV sẽ được điều trị ngay bằng phác đồ 3 thuốc mà không cần biết CD4 là bao nhiêu và tiếp tục điều trị suốt đời. Những đứa trẻ cũng được điều trị luôn và không bị cấm chỉ định cho bú sữa mẹ như trước. “Chương trình này ra đời sau khi có hướng dẫn của Tổ chức Y tế Thế giới và sau khi có kết quả nghiên cứu về thuốc tenofivir không có hại cho thai nhi. Việt Nam là một trong những quốc gia sớm thực hiện chủ trương này”, TS. Bùi Đức Dương cho biết thêm.
Đón nhận chính sách mới mẻ này, bà Lại Kim Anh - GĐ Trung tâm Phòng, chống AIDS Cần Thơ nhận xét, đây là một chính sách đầy nhân văn, hướng về đối tượng phụ nữ và trẻ em. Nếu thực hiện tốt chủ trương này, phụ nữ mang thai sẽ giảm được đáng kể nồng độ HIV trong máu, góp phần làm giảm tỷ lệ lây truyền HIV sang đứa con thân yêu cũng như cho cả cộng đồng. Không chỉ có vậy, việc “đứa trẻ không bị hạn chế bú sữa mẹ” sẽ giúp đứa trẻ tăng cường miễn dịch, phòng chống bệnh, đặc biệt là gắn kết tình cảm mẹ con hơn. Xét về góc độ kinh tế, chi phí cũng sẽ rẻ hơn rất nhiều so với việc cho trẻ sử dụng các thức ăn thay thế.
Xuân Thủy
