Thế giới có hơn 52 triệu “ô-sin”, VN chưa có thống kê đầy đủ

Theo một báo cáo mới của Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO), hàng triệu lao động giúp việc gia đình (GVGĐ) trên thế giới không được hưởng những chính sách bảo vệ như những lao động khác. Trong khi đó, VN chưa có thống kê đầy đủ về nhóm lao động đang gia tăng trong lực lượng lao động này.

Hơn 1/3 nữ lao động GVGĐ không được nghỉ thai sản

Ít nhất 52 triệu người trên thế giới, chủ yếu là phụ nữ đang làm GVGĐ - theo một nghiên cứu lần đầu được thực hiện của ILO. Họ chiếm tới 7,5% lao động nữ được trả lương trên toàn thế giới và chiếm một bộ phận còn lớn hơn nhiều ở một số khu vực, đặc biệt là châu Á-Thái Bình Dương, châu Mỹ La tinh và vùng Caribbe. Giai đoạn từ giữa thập niên 90 của thế kỷ trước cho tới năm 2010 chứng kiến sự tăng trưởng hơn 19 triệu GVGĐ trên thế giới. Nhiều lao động di cư sang các quốc gia khác để tìm việc. Trên thực tế, con số GVGĐ có thể nhiều hơn hàng triệu người.

Bà Sandra Polaski, Phó Tổng Giám đốc ILO cho biết: “Lao động GVGĐ thường phải làm việc nhiều giờ hơn so với các lao động khác. Ở nhiều quốc gia, họ không được hưởng những quyền được nghỉ ngơi hàng tuần như các lao động bình thường. Đáng chú ý chỉ 10% lao động GVGĐ được điều chỉnh bởi pháp luật lao động như các lao động khác. Hơn 1/4 trong số họ hoàn toàn không được “đả động” tới trong pháp luật lao động của quốc gia. Hơn một nửa lao động GVGĐ không được quy định về thời gian làm việc trong luật quốc gia và khoảng 45% không được nghỉ ngơi hàng tuần. Chỉ hơn nửa trong số họ được quy định về lương tối thiểu như những lao động khác. Có đến hơn 1/3 nữ lao động GVGĐ không được nghỉ thai sản”.

Dễ bị lạm dụng tình dục

Theo bà Polaski, việc thiếu sự bảo vệ về pháp luật càng khiến lao động GVGĐ dễ bị tổn thương và họ khó tìm được giải pháp. Kết quả là họ thường bị trả lương thấp hơn những lao động làm việc trong các ngành nghề có thời gian làm việc tương đương. Với những GVGĐ là lao động nhập cư từ các quốc gia khác, quy định pháp lý không đầy đủ và kiến thức hạn chế về ngôn ngữ và pháp luật sở tại khiến họ đặc biệt dễ trở thành nạn nhân của các hành động lạm dụng như bạo lực về thể chất và tình dục, lạm dụng về tâm lý, không được trả lương, nợ lương và môi trường sống và làm việc không đảm bảo.

“Mức chênh lệch lớn giữa lương và điều kiện làm việc của lao động GVGĐ so với các lao động khác ở cùng một đất nước cho thấy các chính phủ, người sử dụng lao động và bản thân người lao động cần phải hành động ở cấp quốc gia để cải thiện môi trường và chế độ làm việc cho những lao động phải làm nhiều nhưng dễ bị tổn thương này”- bà Polaski cho biết.

Tại VN, mặc dù chưa có số liệu chính thức về lao động GVGĐ, thực tế cho thấy nhu cầu thuê người giúp việc tiếp tục tăng cùng với sự phát triển của tầng lớp trung lưu. Nghiên cứu của Bộ LĐTBXH trong năm 2011 cho thấy, 46% các hộ gia đình được khảo sát ở Hà Nội và TP.HCM có người giúp việc và tỷ lệ này tăng hơn gấp đôi so với giai đoạn trước năm 2000.

Nữ giới chiếm tới 90,7% số GVGĐ và phần lớn là lao động nhập cư từ nông thôn. Cả hai nhóm này đều dễ bị tổn thương, dễ trở thành nạn nhân của phân biệt đối xử, bóc lột và lạm dụng, bao gồm quấy rối tình dục.

Hiện, Bộ Luật Lao động sửa đổi được thông qua vào tháng 6/2012 lần đầu tiên công nhận GVGĐ là một nghề và dành 5 điều khoản cụ thể điều chỉnh loại hình lao động này. Đây là một sự đột phá bởi việc luật hóa vấn đề lao động GVGĐ, giúp cải thiện điều kiện và chế độ làm việc, bình đẳng giới và bảo vệ những lao động dễ bị tổn thương này.