Trong hơn 10 năm qua, kinh phí do Nhà nước cấp cho hoạt động PCTHCTL đã tăng dần, song không tương xứng với mức độ trầm trọng của tình hình sử dụng thuốc lá tại Việt Nam cũng như các hậu quả của nó. Kinh phí nhiều nhất được cấp năm 2010 là 53.000 USD. Khoản kinh phí này chỉ bằng 0,5% kinh phí dành cho PCTHCTL của Chính phủ Thái Lan, trong khi số người hút thuốc lá ở Thái Lan chỉ bằng 2/3 Việt Nam. Thời gian qua, hoạt động PCTHCTL tại Việt Nam chủ yếu dựa vào tài trợ của các tổ chức nước ngoài (chiếm hơn 90% kinh phí hoạt động). Tuy nhiên, trên thực tế, khoản tài trợ này sẽ giảm đi nhanh chóng trong vài năm tới, trong khi đó, Việt Nam vẫn là 1 trong 15 nước có số người hút thuốc nhiều nhất thế giới. Do đó, để có nguồn tài chính quan trọng nhằm duy trì sự bền vững của công tác PCTHCTL tại Điều 29 dự thảo Luật PCTHCTL quy định về nguồn hình thành và nguyên tắc sử dụng Quỹ PCTHCTL đã đưa ra hai phương án hình thành Quỹ. Phương án 1: Trích từ thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá. Mức trích bằng 2% trên giá chưa có thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá; Nguồn tài trợ, đóng góp của các cơ quan, tổ chức, cá nhân trong nước và quốc tế; Nguồn thu hợp pháp khác. Phương án 2: Khoản đóng góp bắt buộc của người sử dụng thuốc lá và cơ sở sản xuất, nhập khẩu thuốc lá. Mức đóng góp tính theo mức tuyệt đối trên một bao thuốc lá tiêu thụ tại thị trường Việt Nam. Theo đó, Thủ tướng Chính phủ sẽ quy định mức thu cụ thể đối với khoản đóng góp bắt buộc quy định tại điểm này theo đề nghị của Bộ Tài chính phù hợp với điều kiện kinh tế-xã hội trong từng thời kỳ. Nguồn tài trợ, đóng góp của các cơ quan, tổ chức, cá nhân trong nước và quốc tế; Nguồn thu hợp pháp khác.
Tại cuộc họp để triển khai chiến dịch PCTHCTL vừa diễn ra ở Hà Nội, có ý kiến cho rằng nên đưa PCTHCTL vào nhóm chương trình mục tiêu quốc gia hoặc PCTHCTL bằng tài chính từ ngân sách, không nên thành lập quỹ vì lo ngại hoạt động của quỹ sẽ thiếu minh bạch. Tuy nhiên, theo ông Nguyễn Huy Quang, dự thảo Luật PCTHCTL đã quy định cụ thể nguyên tắc sử dụng Quỹ PCTHCTL. Theo đó, Quỹ chỉ được sử dụng cho các nhiệm vụ đã được quy định cụ thể trong Luật PCTHCTL, đồng thời Quỹ PCTHCTL sẽ được công khai, minh bạch, phù hợp với kế hoạch hành động hàng năm, các chương trình chiến lược ngắn hạn, dài hạn, các mục tiêu ưu tiên trong từng giai đoạn và khả năng tài chính của Quỹ cũng như bảo đảm sử dụng hiệu quả nguồn tài chính của Quỹ.
Thanh Xuân
