Quá trình tạo ra mụn là một vòng xoắn bệnh lý: nhiễm khuẩn tạo ra viêm, tăng tiết bã nhờn, tăng tiết bã tạo môi trường thuận lợi cho vi khuẩn phát triển mạnh thúc đẩy trở lại sự viêm và tăng tiết bã. Tác dụng của retinol chống lại có hiệu quả vòng xoắn bệnh lý đó: làm khỏi mụn, giảm bớt các tổn thương do mụn.
Trong điều trị mụn, retinol có tính đặc hiệu cao, hiệu lực mạnh, thường dùng cho thể mụn nặng. Retinol có hai dạng: ở dạng bôi retinoid hay dạng uống isotretionin.
Dạng thuốc bôi retinoid
Nếu chỉ cần làm tan còi mụn, chỉ cần bôi retinoid. Bôi thuốc thành lớp mỏng trên vùng da bị mụn, không dây sang vùng da lành, tránh làm dây thuốc vào các vùng da nhạy cảm như mắt, niêm mạc mũi (trường hợp lỡ để dây ra cần rửa ngay nhiều lần bằng nước sạch cho hết). Chỉ bôi đúng số lần quy định. Nếu bôi dày, tăng số lần bôi sẽ làm tăng tính kích ứng, có thể ngấm sâu vào da, gây tác hại khác. Khi mụn đã đỡ thì nên giảm số lần bôi. Trong khi dùng, không được dùng thêm thuốc chứa vitamin A để tránh dùng thừa.
Thông thường, dùng retinoid phối hợp với kháng sinh nhưng chỉ giới hạn trong 12 tuần, sau đó cắt kháng sinh (để tránh phơi nhiễm), dùng retinoid đơn thuần vẫn có hiệu lực. Lúc mới dùng có thể làm mụn phát triển nhẹ, thậm chí có các biểu hiện tồi tệ hơn. Chỉ sau khi dùng 8-12 ngày, mụn mới cải thiện. Nhiều người không biết rõ điều này nên cảm thấy mụn nặng nên lo lắng, tự ngừng thuốc. Thực ra, chỉ cần làm ẩm da sẽ giải quyết được tính kích ứng và dùng tiếp thì thuốc sẽ phát huy hiệu lực.
Khi dùng thuốc có thể xảy ra một số tác dụng không mong muốn như: gây kích ứng da (làm da ban đỏ, tróc vẩy), làm khô da (nên không dùng chung thuốc này với các mỹ phẩm làm khô da khác như các sulfua, resorcinol, benzoylperoxid, acid salicylic...), làm tăng tính nhạy cảm da với ánh nắng, theo đó, khi dùng retinoid không được phơi da ra nắng.
Dùng dạng thuốc uống isotretionin
Chỉ dùng isotretionin dạng uống khi dùng dạng bôi hay các thuốc khác không đáp ứng. Khi dùng thuốc cần tuân thủ những chỉ dẫn đề phòng tác dụng không mong muốn của thuốc gây ra. Nếu phát hiện có bất thường trong quá trình dùng thuốc cần ngừng thuốc và thông báo cho bác sĩ biết để có cách xử lý phù hợp. Một số tác dụng không mong muốn của thuốc như gây quái thai (do dùng thuốc kéo dài, thuốc có thể tích lũy gây quái thai.
Theo đó cần tránh bằng cách, chỉ dùng isotretionin sau khi đã thử chắc chắn là không có thai. Một tháng trước khi dùng, trong thời gian dùng và một tháng sau khi ngừng dùng isotretionin phải có các biện pháp tránh thai chắc chắn), gây hại xương (do isotretionin hủy chất khoáng xương, giảm độ dày xương, đóng sớm đầu xương. Các tác dụng này không thể hết sau khi ngừng dùng thuốc. Với trẻ vị thành niên có khoảng 16% còn gây đau cơ và khớp. Tránh dùng thuốc cho trẻ đang tuổi trưởng thành), gây trầm cảm hay các phản ứng trên da như viêm da mặt, ngứa...
DS.Bùi Văn Uy
