Vỡ tử cung là một trong 5 tai biến sản khoa thường gặp, xảy ra trong quá trình mang thai và chuyển dạ đẻ. Tuy nhiên, tai biến này có thể phòng ngừa nếu các nguyên nhân gây vỡ được phát hiện sớm và xử trí kịp thời, tránh được nguy cơ tử vong cho mẹ và thai nhi.
Nguyên nhân nào dẫn đến vỡ tử cung?
Về phía người mẹ: Khung chậu hẹp, méo mó làm đầu thai nhi không chui lọt để ra ngoài; mẹ có khối u ở đoạn dưới cổ tử cung, ở cổ tử cung, ở đường sinh dục dưới, khối u này chặn đường ra của thai; mẹ đã đẻ nhiều lần nên tử cung mỏng, nhão, các cơn co mạnh gây vỡ, rách lớp cơ đoạn dưới tử cung; mẹ có vết mổ cũ ở tử cung (mổ tử cung lấy thai, mổ cắt bóc khối u ở tử cung) nên vết sẹo tử cung trở thành nơi yếu nhất, cơn co tử cung mạnh có thể làm toác vết mổ, gây vỡ tử cung.
Khám thai định kỳ ở cơ sở y tế để phát hiện sớm các dấu hiệu nguy cơ.
Về phía thai nhi: Thai nhi to quá không chui lọt qua khung chậu, mặc dù khung chậu bình thường; thai nhi dị dạng có đầu to quá mức do não chứa đầy nước nên không qua được khung chậu; thai nằm trong tử cung theo tư thế không bình thường như thai nằm ngang (ngôi ngang), thai không cúi đầu cũng không ngửa mặt (ngôi trán), thai đưa mặt ra trước nhưng cằm lại quay về phía xương cùng của người mẹ (ngôi mặt cằm sau); các tư thế bất thường này làm cho thai không chui qua khung chậu để ra ngoài trong khi các cơn co dồn dập cứ thúc thai nhi xuống gây vỡ tử cung; tử cung có thể bị vỡ khi làm các thủ thuật, kéo thai, xoay thai, cặp và kéo foocxep trong điều kiện không thuận lợi, không đúng quy định.
Các dấu hiệu cho biết tử cung bị vỡ
Vỡ tử cung thường xảy ra trong lúc chuyển dạ đẻ. Hãn hữu cũng có trường hợp vỡ trong các tháng cuối trước khi chuyển dạ do tử cung có sẹo mổ cũ và vết sẹo đã bị nhiễm khuẩn, nên khi có cơn co mạnh sẹo bị nứt dần gây vỡ.
Trên lâm sàng có thể phát hiện dấu hiệu dọa vỡ và vỡ như sau:
Dấu hiệu dọa vỡ: Cơn co tử cung ngày càng mạnh và nhanh, sản phụ đau đớn, vật vã. Nhìn trên ổ bụng thấy đáy tử cung cao dần lên so với rốn. Ở dưới rốn thấy tử cung có một chỗ thắt lại làm cho tử cung không còn hình trứng mà có hình một quả bầu, vòng thắt này ngày càng rõ rệt. Vòng thắt này chính là ranh giới giữa thân tử cung và đoạn dưới tử cung và tử cung sẽ vỡ dưới vòng thắt. Khi xuất hiện các triệu chứng trên mà không được xử trí kịp thời sẽ dẫn đến vỡ.
Dấu hiệu vỡ tử cung: Cơn co tử cung ngày một dồn dập, sản phụ đau tăng lên dữ dội rồi tự nhiên giảm đau. Khi đó tử cung đã vỡ nên mất hẳn cơn co hoặc cơn co chỉ còn rất nhẹ, hình dáng tử cung thay đổi, có thể sờ ngay thấy thai nhi dưới da bụng người mẹ, tim thai mất hoặc đập rất yếu. Vì tử cung bị vỡ nên máu sẽ chảy ồ ạt vào ổ bụng làm cho sản phụ bị choáng, mặt nhợt nhạt, thở nông, vã mồ hôi, chân tay lạnh, mạch nhỏ và nhanh, huyết áp tụt thấp. Sản phụ có thể chết ngay vì choáng và chảy máu.
Làm gì để phòng ngừa?
Để phòng ngừa tai biến này cần có sự theo dõi từ cả thai phụ và thầy thuốc.
Đối với thai phụ: Mọi thai phụ phải thực hiện khám thai định kỳ và phải đăng ký đẻ tại cơ sở y tế có nữ hộ sinh theo dõi đỡ đẻ hoặc tại các khoa sản bệnh viện. Trường hợp có nguy cơ cao như khung chậu hẹp, méo, sẹo mổ tử cung, đẻ nhiều lần cần được chuyển đẻ ở bệnh viện có chuyên khoa sản để được can thiệp kịp thời bằng foocxep hoặc mổ đẻ tránh nguy cơ vỡ. Mọi thai phụ nên thực hiện sinh đẻ kế hoạch, không nên đẻ dày quá và không đẻ nhiều lần vì tử cung nhão cũng dễ vỡ. Nếu đã mổ sinh thì nên có thai lại cách nhau 5 năm.
Đối với cán bộ đỡ đẻ: Phải theo dõi thật sát các sản phụ đang chuyển dạ để tiên lượng được các ca đẻ khó và gửi đi tuyến trên kịp thời; phải rất cẩn thận khi dùng thuốc tăng co oxytoxin vì dùng trước khi thai ra có thể gây vỡ tử cung; không được kéo thai, xoay thai, cặp kéo foocxep nếu chưa được huấn luyện, nếu không có chỉ định và không đủ điều kiện kỹ thuật.
BS. Phạm Minh Nguyệt
