SKĐS - Canh bột lá yao là món canh truyền thống được người Ê-đê nấu mỗi dịp Tết đến Xuân về và các dịp đặc biệt như cưới hỏi, ma chay...
Trong căn bếp của người Ê-đê những ngày này, nhộn nhịp nhất có lẽ là thời khắc những người phụ nữ tất bật bên bếp lửa. Người thổi bếp, người giã gạo với lá yao, người gọt đu đủ, người cắt lõi chuối để chuẩn bị cho việc nấu canh bột lá yao.
Chị H’Ruen người Ê-đê đang giã gạo với lá yao. Ảnh: HT
Chị H’Linh Ayun ở buôn Cuôr Đăng B, xã Cuôr Đăng, huyện Cư M’Gar cho biết, không rõ món canh bột lá yao nguồn gốc từ đâu, chỉ biết rằng đây là món canh truyền thống có từ rất lâu về trước. Mỗi khi Tết đến Xuân về hoặc dịp đặc biệt, người Ê-đê lại nấu món canh này. Vì thế, canh bột lá yao chính là món ăn đoàn viên, đoàn kết trong những ngày Lễ, Tết của người Ê-đê.
Canh bột lá yao có nhiều nguyên liệu, gia vị kết hợp tạo nên như thịt hoặc xương heo hoặc vếch bò (phần đầu ruột non của bò), cây môn thục, cà đắng phơi khô, đu đủ xanh, gạo, lá yao (một loại lá rừng có vị ngọt, mùi thơm, hình dáng giống lá trầu không), lõi chuối, củ nén, muối, ớt, bột ngọt, trong đó lá yao là quan trọng nhất.
Trước kia, lá yao chỉ có ở trên rẫy, trong rừng, nên để nấu món canh này, các chị em phải đi hái lá từ sáng sớm hoặc từ chiều hôm trước. Khi hái thường chọn những lá vừa già tới, có màu xanh đậm, không hái lá non vì khi nấu món canh sẽ không có được màu xanh đẹp mắt.
Chị H’Ruen đang hái lá yao trên rẫy về nấu canh. Ảnh H.T
Cách nấu canh bột lá yao cũng rất cầu kỳ. Gạo sau khi ngâm sẽ được để ráo nước, sau đó giã chung với lá yao cho tới khi nát đều, mịn như bột. Thịt hoặc xương thì được ướp gia vị. Các nguyên liệu khác như đu đủ, cây môn thục, lõi chuối được làm sẵn trước khi nấu. Khi nấu, cho bột đã giã mịn với lá yao vào nồi nước đang sôi, khuấy đều tay cho đến khi bột chín tới. Sau đó cho rau rừng vào nồi nêm nếm các loại gia vị vào là được.
Canh bột lá yao khi ăn có vị đắng của các loại rau rừng, mùi thơm của lá yao, vị cay của ớt, vị béo của thịt, vị ngọt sền sệt của nước canh bột gạo.
Chị H’Ruen ở buôn Emấp, thị trấn Ea Pốk, huyện Cư Mgar, tỉnh Đắk Lắk cho biết, canh bột lá yao thường ăn vào sáng mùng 1 Tết cùng với các món heo nướng băm với lõi chuối, heo nướng trộn ớt lá chanh, heo nướng trộn bột gạo rang, cà đắng giã muối ớt, đu đủ giã kiến vàng, lá mì (sắn) xào, xôi nếp hấp... Người Ê-đê gọi đây là bữa cơm sum họp gia đình.
“Đối với bà con dân tộc Ê-đê mà nói, canh bột lá yao có ý nghĩa rất quan trọng, nó tượng trưng cho sự ấm cúng, sum vầy. Nó khiến cho những người xa quê lâu ngày háo hức, mong được trở về quây quần bên gia đình để được thưởng thức canh bột lá yao sau một năm lao động vất vả", chị H’Ruen chia sẻ.
Món canh bột lá yao truyền thống của người Ê-đê không thể thiếu trong dịp Tết.
Bên cạnh món canh bột lá yao, vào những ngày Tết, mỗi gia đình người Ê-đê đều mổ lợn để chế biến các món đặc trưng khác như món heo nướng trộn muối ớt lá chanh, heo nướng băm với lõi chuối, heo nướng trộn với bột gạo rang, cà đắng giã muối ớt, đu đủ giã kiến vàng, lá mì (sắn).
Tết đến Xuân về, bên ché rượu cần cạnh bếp than hồng vẫn còn ửng lửa, người Ê-đê sum vầy bên nhau, cùng thưởng thức bữa ăn ngày Tết, thưởng thức món canh bột lá yao và trò chuyện rôm rả mong một năm mới ấm cúng, đoàn kết, suôn sẻ.
