Ngày nay, Gym không chỉ là trào lưu mà còn là phong cách sống hiện đại. Tuy nhiên, giữa mong muốn nhanh chóng "đạt form chuẩn" và việc lắng nghe cơ thể, nhiều người đang đánh đổi sức khỏe vì tập luyện sai cách. Hiểu rõ lợi ích, tác hại của Gym sẽ giúp bạn xây dựng lối sống thể chất bền vững và khoa học hơn.
Lợi ích khi tập Gym thường xuyên
Tăng cường cơ bắp và mật độ xương
Việc rèn luyện sức mạnh (strength training), như nâng tạ hoặc sử dụng máy tạ trong phòng Gym, giúp cơ bắp phát triển và duy trì khối cơ khi lớn tuổi, chống mất cơ. Ngoài ra, các bài tập chịu trọng lực lên xương kích thích tế bào tạo xương, giúp làm tăng mật độ xương, giảm nguy cơ loãng xương và gãy xương.
Quản lý cân nặng và trao đổi chất
Cơ thể càng nhiều cơ, năng lượng tiêu hao khi nghỉ ngơi càng cao. Việc tập Gym giúp tăng tỷ lệ trao đổi chất, hỗ trợ đốt năng lượng hiệu quả hơn, giúp giảm hoặc duy trì cân nặng. Đồng thời, Gym còn giúp kiểm soát đường huyết tốt hơn – tăng khả năng nhạy insulin, hạn chế nguy cơ tiểu đường loại 2.
Tốt cho tim mạch và hệ tuần hoàn
Kết hợp giữa bài tập sức mạnh và các bài tập cardio (chạy bộ, đạp xe, nhảy dây) làm tăng sự linh hoạt của mạch máu, giảm huyết áp, giảm cholesterol xấu. Khi hệ tim mạch hoạt động đều đặn, bạn có nguy cơ thấp hơn với các bệnh như tim mạch, đột quỵ.
Cải thiện tâm trạng, giảm stress, và nâng cao chất lượng sống
Khi tập Gym, cơ thể sản xuất các hormone như endorphin và dopamine, có tác dụng "kích thích hạnh phúc" giúp giảm lo âu, cảm giác trầm cảm. Ngoài ra, việc đặt mục tiêu, vượt qua thử thách, thấy sự tiến bộ trong sức mạnh hoặc vóc dáng cũng tăng tự tin cá nhân và sự hài lòng với bản thân.
Tập Gym đúng cách giúp cơ thể săn chắc, tăng sức bền và cải thiện sức khỏe tim mạch. Hình minh họa.
Tăng khả năng thực hiện các hoạt động hàng ngày, cải thiện chức năng thể chất
Gym giúp cải thiện thể lực, nâng cao sức bền, khả năng giữ thăng bằng, làm cho hoạt động như lên cầu thang, mang đồ, cúi xuống nhặt đồ trở nên dễ dàng hơn, giảm nguy cơ té ngã khi lớn tuổi.
Giảm nguy cơ bệnh mãn tính
Tập Gym đều đặn được liên kết với giảm nguy cơ mắc các bệnh mạn tính như tiểu đường, béo phì, một số loại ung thư, và các vấn đề viêm mạn tính trong cơ thể. Việc tăng cơ, giảm mỡ và điều chỉnh huyết áp đều đóng góp vào phòng ngừa bệnh.
Những tác hại, rủi ro nếu tập Gym sai cách hoặc quá mức
Nguy cơ chấn thương cơ-xương-khớp
Nếu kỹ thuật sai (ví dụ nâng tạ không đúng form, không khởi động kỹ, dùng máy sai cách), bạn có thể bị chấn thương nhẹ như đau cơ, đau lưng, viêm khớp, hoặc chấn thương nặng hơn nếu sai tư thế hoặc quá sức.
Tập quá sức hoặc sai kỹ thuật có thể gây chấn thương cơ, khớp và khiến cơ thể kiệt quệ. Hình minh họa.
Mệt mỏi do tập quá mức, thiếu nghỉ ngơi
Tập luyện quá nhiều, không cho cơ thể có thời gian hồi phục sẽ dẫn đến tình trạng mệt mỏi mạn tính, giảm hiệu suất, mất ngủ, cảm giác "kiệt sức", hệ miễn dịch suy giảm, và thậm chí ảnh hưởng đến tâm lý như lo âu, cáu gắt. Việc cân bằng giữa tập luyện và nghỉ ngơi là rất quan trọng.
Áp lực huyết áp hoặc nguy cơ tim mạch tạm thời khi dùng kỹ thuật căng thẳng cao
Một số bài tập nặng, đặc biệt khi thực hiện kiểu "nín thở – gồng người" (Valsalva maneuver), có thể dẫn đến tăng huyết áp tạm thời rất cao. Người có bệnh nền tim, huyết áp cao, hoặc không quen tập nặng nên cẩn thận và nên tập dưới sự hướng dẫn chuyên môn.
Rối loạn giấc ngủ và mất cân bằng hormone
Khi cơ thể liên tục ở trạng thái căng thẳng cao do tập quá sức, nó có thể kích thích hệ thần kinh đối giao cảm/giao cảm mất cân bằng, dẫn đến khó ngủ, giấc ngủ kém chất lượng. Hormone stress như cortisol có thể tăng, trong khi hormone phục hồi giảm.
Ảnh hưởng tâm lý
Việc đặt mục tiêu quá cao, so sánh với người khác, thất vọng khi không đạt được kết quả như mong muốn… đều có thể gây giảm tự tin, lo âu, thậm chí là trầm cảm nhẹ. Ngoài ra, việc tập quá nhiều, thiếu nghỉ ngơi cũng có thể gây "chán" tập, mất động lực.
Cách tối ưu lợi ích, giảm thiểu rủi ro khi tập Gym từ chuyên gia
Dưới đây là những lời khuyên từ chuyên gia để tận dụng tốt lợi ích của Gym mà không gặp phải hậu quả:
- Khởi động và kết thúc đúng cách
Trước mỗi buổi tập: khởi động để làm nóng cơ, khớp, giúp máu lưu thông và giảm nguy cơ chấn thương.
Sau tập: kéo giãn, hạ huyết nhịp để cơ thể điều chỉnh trở lại bình thường.
- Tập có hướng dẫn, học kỹ thuật đúng
Đối với người mới bắt đầu hoặc muốn nâng cao, nên có huấn luyện viên cá nhân để học form đúng, chọn trọng lượng phù hợp, tránh sai tư thế.
- Lịch tập và nghỉ ngơi hợp lý
Chia lịch để không tập cùng nhóm cơ hai ngày liên tiếp, cho cơ thể có thời gian phục hồi. Bao gồm ngày nghỉ, hoạt động nhẹ nhàng (active recovery) để giúp phục hồi.
- Theo dõi lượng tập và nghe cơ thể
Nếu bạn cảm thấy đau kéo dài, mệt mỏi không phục hồi sau vài ngày, giảm hiệu suất hay tâm trạng xấu, đó là dấu hiệu cơ thể cần nghỉ. Không nên cố gắng "ép" vượt mức mọi lúc.
- Chế độ dinh dưỡng và ngủ đủ
Bổ sung đủ protein, chất bột đường, chất béo tốt để cơ thể xây dựng cơ và phục hồi. Uống đủ nước. Ngủ đủ 7-9 giờ/đêm để thúc đẩy hồi phục cơ, sản sinh hormone phục hồi.
- Tập đa dạng, không lặp đi lặp lại một kiểu
Kết hợp các loại bài tập: sức mạnh, cardio, linh hoạt, thăng bằng. Thay đổi bài tập giúp tránh plateau (mức tiến bộ dừng) và giảm nguy cơ chấn thương do lặp lại.
- Tránh so sánh không lành mạnh
Không lấy kết quả của người khác làm thước đo cho bản thân. Mỗi người có cơ địa, thể trạng khác nhau. Cải thiện từng bước nhỏ, kiên trì hơn là chạy đua nhanh chóng.
Gym là một công cụ rất mạnh để cải thiện sức khỏe thể chất và tinh thần — từ tăng cơ, kiểm soát cân nặng, cải thiện chức năng tim mạch, đến nâng cao chất lượng cuộc sống. Tuy nhiên, lợi ích chỉ xuất hiện khi bạn tập luyện đúng cách, có kế hoạch nghỉ ngơi, kỹ thuật chính xác, có chế độ dinh dưỡng và ngủ hợp lý. Ngược lại, nếu quá đà, kỹ thuật sai hoặc lơ là phục hồi, gym có thể gây ra nhiều vấn đề nghiêm trọng như chấn thương, stress mãn tính, mất ngủ và giảm hiệu suất.
