Nguyên nhân táo bón ở trẻ em
Phần lớn các trường hợp táo bón ở trẻ là táo bón chức năng, không do bệnh lý đường ruột hay toàn thân mà chủ yếu do thói quen sinh hoạt chưa hợp lý: nhịn đi tiêu, uống ít nước, ăn thiếu chất xơ. Một số trẻ bị táo bón do dùng thuốc kéo dài.
Chỉ khoảng 5% trường hợp táo bón ở trẻ em là do bệnh lý thực thể. Các bệnh thường gặp có thể gây táo bón ở lứa tuổi này gồm:
Bệnh đại tràng vô hạch bẩm sinh (Hirschsprung). Dị dạng hậu môn (không hậu môn, hẹp hậu môn, hậu môn có màng ngăn). Suy giáp bẩm sinh. Các bất thường bẩm sinh ở tủy sống, bệnh lý về não.
Ngoài ra, ngộ độc kim loại nặng, dị ứng protein sữa bò, đái tháo đường, chậm phát triển tâm thần vận động, tự kỷ, trầm cảm… cũng có thể gây táo bón ở trẻ, nhưng chiếm tỷ lệ rất nhỏ.
Biểu hiện khi trẻ bị táo bón
- Biếng ăn, quấy khóc: Trẻ khó chịu, chướng bụng, đầy hơi, có thể đau bụng nhẹ. Tình trạng kéo dài dẫn đến còi xương, suy dinh dưỡng.
- Đi tiêu thưa thớt, phân cứng: Trẻ rặn lâu, đau đớn, sợ đi tiêu. Một số trẻ đi hàng ngày nhưng phân khô, vón cục, cảm giác đi chưa hết.
- Bụng cứng: Do phân tích tụ trong bụng, gây đầy hơi, chướng bụng. Trẻ có thể xì hơi mùi khó chịu, mệt mỏi, chán ăn.
- Chảy máu hậu môn: Do phân rắn gây nứt hậu môn, máu đỏ tươi nhỏ giọt theo sau. Nứt hậu môn mạn tính có thể tạo mảnh da thừa ở rìa hậu môn.
- Nín nhịn, giữ phân: Trẻ có hành động kìm giữ phân như bắt chéo chân, bám vào thành ghế, nhấp nhổm, đung đưa hoặc tránh né khi được gọi đi tiêu.
- Són phân: Nhiều phụ huynh nhầm với tiêu chảy. Đây là hậu quả của việc nín nhịn kéo dài, khiến phân cứng ứ đọng ở trực tràng. Phân lỏng ở trên sẽ len lỏi qua và rỉ ra ngoài, khiến trẻ són phân không tự chủ.
Có thể xoa bụng cho bé giữa các bữa ăn để kích thích nhu động ruột.
Xử trí thế nào khi trẻ táo bón?
Một số nguyên tắc cha mẹ cần lưu ý khi điều chỉnh chế độ dinh dưỡng cho trẻ:
- Bổ sung đủ nước: Trẻ dưới 6 tháng bú mẹ hoàn toàn thường không cần uống thêm nước, nhưng nếu bị táo bón, có thể cho uống 100 – 200 ml/ngày. Trẻ 6 – 12 tháng: 200 – 300 ml/ngày. Trẻ 1 – 3 tuổi: 500 – 600 ml/ngày. Trẻ 3 – 5 tuổi: khoảng 1.000 ml/ngày. Trẻ từ 10 tuổi trở lên: 1,5 – 2,0 lít/ngày như người lớn.
- Ăn nhiều chất xơ: Bổ sung rau quả nhuận tràng như rau lang, mồng tơi, đu đủ, khoai lang, chuối chín, cam, bưởi… Tránh loại quả có vị chát như ổi, hồng xiêm.
- Chọn sữa có bổ sung chất xơ.
- Hỗ trợ tiêu hóa: Trẻ dưới 1 tuổi: Mẹ có thể xoa bụng cho bé theo khung đại tràng (từ phải sang trái) 3 – 4 lần/ngày, giữa các bữa ăn để kích thích nhu động ruột. Trẻ lớn hơn: Nên vận động, vui chơi, tập thể dục để tăng cường tiêu hóa.
- Tập thói quen đi tiêu đúng giờ: Nên cho trẻ đi tiêu ngay sau bữa ăn khi nhu động ruột hoạt động mạnh.
- Tránh cho trẻ ngồi bô hoặc bệ xí quá lâu. Tốt nhất luyện thói quen đi tiêu sau bữa sáng, trước khi đi học.
Lưu ý cho mẹ đang cho con bú
Nếu trẻ bú mẹ bị táo bón, mẹ nên điều chỉnh chế độ ăn của chính mình: bổ sung nhiều nước và rau xanh, trái cây để cải thiện sữa mẹ.
Khi nào cần đưa trẻ đến khám bác sĩ?
Táo bón thoáng qua thường chỉ cần chăm sóc tại nhà bằng chế độ ăn uống và sinh hoạt hợp lý. Tuy nhiên, cha mẹ cần đưa trẻ đi khám nếu:
Táo bón kéo dài trên 2 tuần. Táo bón kèm sốt, nôn, bụng trướng, phân có máu, sụt cân.
Khi đó, bác sĩ sẽ thăm khám, tìm nguyên nhân và có biện pháp điều trị phù hợp.
