Triglycerid là loại chất béo chiếm tỷ lệ lớn nhất trong chế độ ăn uống hằng ngày. Tuy nhiên, khi nồng độ triglycerid trong máu tăng cao, nguy cơ mắc các bệnh tim mạch sẽ gia tăng, đặc biệt là nguy cơ viêm tụy cấp khi triglycerid vượt ngưỡng 10 mmol/L.
Viêm tụy cấp do tăng triglycerid máu
Mới đây, Bệnh viện Đa khoa Khu vực Vân Đồn (Quảng Ninh) đã điều trị thành công một trường hợp viêm tụy cấp nặng do tăng triglycerid máu ở bệnh nhân nam, 28 tuổi.
Bệnh nhân nhập viện trong tình trạng đau bụng dữ dội liên tục, cơn đau tăng rõ sau ăn, kèm theo mệt mỏi. Theo tiền sử, người bệnh từng bị viêm tụy cấp và đã phải lọc máu trong năm 2024.
Kết quả xét nghiệm cho thấy tình trạng viêm và rối loạn chuyển hóa rất nặng. Chỉ số CRP tăng cao tới 230 mg/L, phản ánh phản ứng viêm cấp nghiêm trọng. Men tụy amylase và lipase tăng rõ, là dấu hiệu điển hình của tổn thương tụy cấp. Đặc biệt, nồng độ triglycerid máu lên tới 21,85 mmol/L, cao gấp nhiều lần giới hạn bình thường, được xác định là nguyên nhân trực tiếp gây viêm tụy cấp. Cholesterol toàn phần cũng tăng rất cao, làm gia tăng nguy cơ biến chứng chuyển hóa và tim mạch.
Hình ảnh chụp cắt lớp vi tính cùng các xét nghiệm cận lâm sàng khẳng định chẩn đoán viêm tụy cấp nặng do tăng triglycerid máu. Ngay sau đó, bệnh nhân được điều trị tích cực theo phác đồ chuyên môn, bao gồm nhịn ăn trong giai đoạn đầu, nuôi dưỡng tĩnh mạch, bù dịch, giảm đau, giảm tiết dịch vị, kiểm soát mỡ máu và theo dõi chặt chẽ các chức năng sống. Khi tình trạng lâm sàng cải thiện, người bệnh được chuyển dần sang chế độ ăn phù hợp.
Vì sao triglycerid tăng cao?
Tăng triglycerid máu là một rối loạn lipid máu thường gặp nhưng dễ bị bỏ qua do phần lớn người bệnh không có triệu chứng rõ ràng. Tuy nhiên, dưới góc độ y khoa, đây là yếu tố nguy cơ quan trọng góp phần gây bệnh tim mạch, đột quỵ và đặc biệt là viêm tụy cấp khi triglycerid tăng quá cao. Hiểu đúng về tình trạng này giúp mỗi người chủ động phòng ngừa và kiểm soát bệnh hiệu quả hơn.
Triglycerid là một dạng chất béo trong máu, được hình thành từ năng lượng dư thừa sau ăn. Khi cơ thể không sử dụng hết năng lượng từ thức ăn, phần dư thừa sẽ được chuyển hóa thành triglycerid và dự trữ trong mô mỡ. Ở mức bình thường, triglycerid đóng vai trò cung cấp năng lượng cho cơ thể. Tuy nhiên, khi nồng độ triglycerid trong máu tăng cao kéo dài, nó trở thành yếu tố gây hại cho sức khỏe.
Nguyên nhân phổ biến nhất của tăng triglycerid máu là chế độ ăn nhiều đường, tinh bột tinh chế, chất béo bão hòa; uống nhiều rượu bia và ít vận động. Ngoài ra, tình trạng này còn liên quan đến béo phì, đái tháo đường, suy giáp, bệnh thận, bệnh gan và yếu tố di truyền.
Triglycerid máu tăng cao là nguy cơ tiềm ẩn đối với sức khỏe.
Dấu hiệu cảnh báo tăng triglycerid máu
Phần lớn người bị tăng triglycerid máu không có biểu hiện rõ ràng và bệnh thường được phát hiện tình cờ qua xét nghiệm máu định kỳ. Trong một số trường hợp triglycerid tăng rất cao, người bệnh có thể xuất hiện u vàng dưới da, mờ giác mạc hoặc đau bụng do viêm tụy.
Chính vì diễn tiến "âm thầm" nên nhiều người chủ quan, không điều trị sớm, dẫn đến các biến chứng tim mạch hoặc viêm tụy nghiêm trọng.
Tăng triglycerid máu thường đi kèm với các rối loạn chuyển hóa khác như tăng cholesterol xấu, giảm cholesterol tốt, tăng đường huyết và béo phì. Sự kết hợp này làm tăng nguy cơ xơ vữa động mạch, dẫn đến nhồi máu cơ tim và đột quỵ.
Ngoài ra, triglycerid cao còn gây rối loạn chức năng nội mô mạch máu và làm tăng phản ứng viêm trong cơ thể. Ở mức triglycerid rất cao, viêm tụy cấp là biến chứng nguy hiểm nhất, có thể diễn tiến nhanh và khó lường.
Kiểm soát triglycerid máu hiệu quả
Điều chỉnh chế độ ăn uống là nền tảng quan trọng nhất trong kiểm soát tăng triglycerid máu. Người bệnh nên hạn chế thực phẩm nhiều đường, bánh kẹo, nước ngọt, tinh bột tinh chế; giảm mỡ động vật và đồ chiên rán; tăng cường rau xanh, trái cây tươi và ngũ cốc nguyên hạt. Các loại cá béo giàu omega - 3 như cá hồi, cá thu có tác dụng giảm triglycerid hiệu quả nếu sử dụng hợp lý.
Hạn chế rượu bia là yêu cầu bắt buộc, bởi rượu có thể làm triglycerid tăng rất nhanh, đặc biệt ở những người có cơ địa nhạy cảm.
Tăng cường vận động giúp cơ thể sử dụng năng lượng dư thừa, từ đó làm giảm triglycerid trong máu. Các chuyên gia khuyến cáo nên tập thể dục ít nhất 30 phút mỗi ngày, 5 ngày mỗi tuần với những hoạt động như đi bộ nhanh, đạp xe hoặc bơi lội.
Kiểm soát cân nặng và các bệnh nền như đái tháo đường, suy giáp... cũng đóng vai trò quan trọng. Việc giảm 5 - 10% cân nặng có thể giúp hạ triglycerid đáng kể.
Trong một số trường hợp, thuốc điều trị như fibrate, omega - 3 liều cao hoặc statin có thể được chỉ định. Người bệnh cần tuân thủ đúng hướng dẫn của bác sĩ, không tự ý ngưng hoặc thay đổi liều thuốc.
Khi nào cần đi khám?
Người dân nên xét nghiệm mỡ máu định kỳ, đặc biệt khi có các yếu tố nguy cơ như béo phì, đái tháo đường, tăng huyết áp hoặc tiền sử gia đình mắc bệnh tim mạch. Khi triglycerid tăng cao hoặc xuất hiện các triệu chứng bất thường như đau bụng dữ dội, buồn nôn nhiều, cần đến cơ sở y tế để được thăm khám và xử trí kịp thời.
Tóm lại, tăng triglycerid máu là vấn đề sức khỏe phổ biến nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng cách. Dưới sự tư vấn của bác sĩ, việc thay đổi lối sống kết hợp với điều trị y khoa phù hợp sẽ giúp giảm nguy cơ biến chứng, bảo vệ sức khỏe tim mạch lâu dài. Chủ động kiểm tra và kiểm soát triglycerid chính là đầu tư cho một cuộc sống khỏe mạnh và an toàn hơn.
