Đây là nội dung chính được các chuyên gia đề cập trong buổi tập huấn "Một số tác động của việc tăng thuế thuốc lá tới sức khỏe người dân và phản ứng của thị trường," do Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế và Chiến lược Việt Nam (VESS) tổ chức, ngày 23/4 tại Hà Nội.
Chia sẻ tại đây, Bà Phan Thị Hải, Phó Giám đốc Quỹ Phòng chống tác hại thuốc lá (PCTH), Bộ Y tế cho biết, thuốc lá chứa tới 7.000 hóa chất, trong đó có 69 chất gây ung thư và là nguyên nhân gây ra 25 loại bệnh nguy hiểm như ung thư, tim mạch, các bệnh về hô hấp, sinh sản…Đây là những con số đáng báo động về tác hại của thuốc lá và đây cũng là nguyên nhân hàng đầu gây bệnh tật và tử vong sớm.
Theo đánh giá của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), năm 2024 chi phí y tế-kinh tế do thuốc lá gây ra ở Việt Nam lên tới 108.000 tỷ đồng, tương đương 1,14% GDP năm 2022, cao gấp 5 lần so với đóng góp của nguồn thu thuế thuốc lá cho ngân sách.
Mỗi năm, tại Việt Nam có 85.500 ca tử vong do sử dụng thuốc lá trực tiếp và 18.800 ca tử vong do hút thuốc lá thụ động. Theo đó, Việt Nam mất đi 104.300 sinh mạng mỗi năm vì các bệnh liên quan đến thuốc lá.
Bà Phan Thị Hải, Phó Giám đốc Quỹ PCTH thuốc lá chia sẻ tại hội thảo.
Do đó, theo Phó Giám đốc Quỹ Phòng chống tác hại thuốc lá, thống kê này không chỉ là những con số khô khan vô cảm mà chính là là lời cảnh tỉnh về một thực trạng đáng lo ngại đó là 'thuốc lá đang tàn phá sức khỏe và cướp đi sinh mạng của hàng chục nghìn người mỗi năm'.
Cũng theo bà Hải, không chỉ gây ra gánh nặng về sức khỏe, thuốc lá còn làm suy giảm chất lượng nguồn lao động. Đã có hơn 45 triệu người có nguy cơ mắc các bệnh liên quan đến thuốc lá và tử vong sớm do hút thuốc trực tiếp hoặc tiếp xúc với khói thuốc thụ động. Đáng nói là, phần lớn những người chết vì bệnh liên quan đến thuốc lá lại nằm trong độ tuổi lao động, điều này gây ra tổn thất lớn về nguồn nhân lực cho đất nước.
Không chỉ có vậy, bà Hải cho biết, tổng chi phí liên quan đến khám chữa bệnh, ốm đau và tử vong sớm do các bệnh liên quan đến sử dụng thuốc lá theo ước tính của Hội Kinh tế Y tế Việt Nam năm 2022 lên tới 108.000 tỷ đồng một năm, tương đương 1,14% GDP. Con số này lớn hơn gấp 5 lần so với đóng góp của nguồn thu thuế thuốc lá cho ngân sách quốc gia.
"Từ những số liệu trên cho thấy những lợi ích kinh tế mà thuốc lá mang lại không thể bù đắp được những thiệt hại to lớn về sức khỏe và kinh tế mà nó gây ra", Bà Hải nhấn mạnh.
Không chỉ ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khoẻ, ảnh hưởng đến chất lượng lao động, theo bà Hải thuốc lá còn là nguyên nhân gây tàn phá rừng và ô nhiễm môi trường. Khoảng 5% diện tích rừng bị phá mỗi năm để trồng cây thuốc lá cũng như lấy gỗ để sấy thuốc lá. Ước tính mỗi năm sẽ có khoảng 18 tỷ cây xanh bị chặt hạ để làm củi sấy thuốc lá. Việc sử dụng thuốc lá còn thải ra môi trường hàng nghìn tấn formaldehyde, nicotine và hàng trăm triệu kg chất thải độc hại…
Tăng thuế thuốc lá tác động trực tiếp vào túi tiền người tiêu dùng nhưng rất cần thiết để giải bài toán nan giải về sức khoẻ và kinh tế ở nước ta.
Bà Hải cũng cho biết thêm, từ năm 2008 đến 2019, Việt Nam mới chỉ thực hiện 3 lần tăng thuế tiêu thụ đặc biệt với mức tăng 5%/lần và khoảng cách thời gian giữa các lần tăng thuế khá dài. Do đó, mức thế thuốc lá tại Việt Nam còn khá thấp so với các nước trong khu vực và trên thế giới.
'Mỗi bao thuốc giá bán lẻ 10.000 đồng với giá xuất xưởng chỉ khoảng 3.900 đồng. Do đó, việc tăng thuế từ 70% lên 75% giá xuất xưởng sẽ làm giá tăng khoảng 3%. Đây là một mức tăng không đáng kể so với lạm phát và mức tăng thu nhập trung bình. Việc tăng thuế thuốc lá không chỉ là một giải pháp kinh tế, mà còn là một chủ trương chính sách quan trọng, được thể hiện rõ trong các văn bản pháp lý và chủ trương của Đảng và Nhà nước.", Bà Hải nhấn mạnh.
Theo đó, bà Hải cho rằng trong bối cảnh tỷ lệ sử dụng thuốc lá còn cao và gánh nặng bệnh tật do sử dụng thuốc lá gây ra đang đe dọa các mục tiêu quốc gia về kiểm soát thuốc lá và y tế, việc cải cách thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá là vô cùng cần thiết.
Bà đề xuất cần cải cách chính sách thuế thuốc lá theo hướng bổ sung thuế tuyệt đối với mức đủ lớn và tăng thuế theo một lộ trình đều đặn để giá thuốc lá theo kịp mức tăng thu nhập, hướng tới mức thuế tối ưu là chiếm 75% giá bán lẻ.
"Về mức thuế, cần bổ sung mức thuế tuyệt đối với sản phẩm thuốc lá ở mức ít nhất 5.000 đồng/bao vào năm 2026 và tăng dần đạt 15.000 đồng/bao vào năm 2030, bên cạnh thuế tỷ lệ hiện tại," bà Hải đề xuất.