Chi phí cho y tế do thuốc lá gây ra gấp 5 lần so với đóng góp của thuốc lá
Theo bà Phan Thị Hải, Phó Giám đốc Quỹ Phòng chống tác hại của thuốc lá, thống kê mỗi năm có 103.000 ca tử vong do hút thuốc lá chủ động và do tiếp xúc với khói thuốc lá thụ động.
Đồng thời, theo báo cáo nghiên cứu của Hội Kinh tế y tế năm 2022, chi phí y tế cho điều trị và mất sức lao động do bệnh tật và tử vong sớm liên quan đến sử dụng thuốc lá hàng năm ở Việt Nam ước tính lên tới 108 nghìn tỷ đồng (khoảng 4,5 tỷ USD), tương đương 1,14% GDP. Chi phí này bao gồm16,4 nghìn tỷ đồng (khoảng 683 triệu USD) chi phí y tế trực tiếp cho điều trị bệnh, 5,9 nghìn tỷ đồng (khoảng 245 triệu USD) chi phí gián tiếp do bệnh tật và 85,8 nghìn tỷ đồng (khoảng 3,5 tỷ USD) do tử vong sớm.
Cũng theo bà Phan Thị Hải: "Đây đều là những chi phí mà lẽ ra có thể phòng, tránh được, tuy nhiên lại đang gây thiệt hại về kinh tế hiện tại và tương lai của Việt Nam. Con số này lớn hơn 05 lần so với đóng góp của nguồn thu thuế từ sản phẩm thuốc lá cho ngân sách quốc gia".
Tiền không chi cho các sản phẩm thuốc lá sẽ chuyển sang các ngành kinh tế khác, kích thích sản xuất và tạo thêm việc làm. (ảnh minh hoạ)
Do đó, theo bà Hải việc tăng thuế và giá các sản phẩm thuốc lá là biện pháp đã được chứng minh có tác động mạnh đến giảm nhu cầu sử dụng thuốc lá. Thuế cao hơn làm tăng giá thuốc lá khiến một bộ phận người hút thuốc lá bỏ thuốc, hoặc giảm số lượng điếu hút và ngăn chặn việc bắt đầu hút thuốc, đặc biệt là trong giới trẻ.
Mặc dù vậy, vẫn nhiều người nghi ngại rằng việc tăng thuế thuốc lá sẽ ảnh hưởng đến nền kinh tế nói chung. Tuy nhiên, lặp luận này không đúng, bởi theo kinh nghiệm ở các quốc gia cho thấy tăng thuế thuốc lá có tác động tích cực đến việc làm của nền kinh tế nói chung, vì tiền không chi cho các sản phẩm thuốc lá sẽ chuyển sang các ngành kinh tế khác, kích thích sản xuất và tạo thêm việc làm.
Tăng thuế đối với thuốc lá có thể làm giảm số lượng người nghèo ở Việt Nam
Báo cáo của Ngân hàng Thế giới về thuế thuốc lá năm 2017 chỉ ra rằng: "Giảm nhu cầu tiêu dùng thuốc lá không có nghĩa là giảm tổng mức công ăn việc làm của nền kinh tế. Khoản chi tiêu mà những người hút thuốc dùng mua thuốc lá sẽ được chuyển sang mua hàng hóa và dịch vụ khác, thúc đẩy tạo ra công ăn việc làm khác thay thế cho việc làm mất đi trong công nghiệp thuốc lá. Điều này sẽ tạo thêm việc làm cho nền kinh tế".
Tại Việt Nam, một nghiên cứu gần đây chỉ ra tăng thuế thuốc lá có thể tạo thêm hàng trăm nghìn việc làm. Nghiên cứu ước tính rằng việc tăng thuế thêm 60% so với mức hiện tại sẽ dẫn đến tăng tổng sản lượng của nền kinh tế (các ngành công nghiệp không thuốc lá) thêm 0,18% và tổng số việc làm (trong các lĩnh vực khác) sẽ tăng 0,24% (tương đương hơn 120.000 việc làm), có khả năng bù đắp nhiều hơn bất kỳ tổn thất nhỏ nào (có thể có) về việc làm trong ngành công nghiệp thuốc lá.
Báo cáo của Ngân hàng Thế giới năm 2019 cho thấy phần lớn dân số và đặc biệt là người nghèo được hưởng lợi khi giá thuốc lá tăng.
Kết quả nghiên cứu cho thấy việc tăng thuế đối với thuốc lá có thể làm giảm số lượng người nghèo ở Việt Nam, giảm gánh nặng bệnh tật, góp phần ngăn ngừa tử vong sớm do hút thuốc và giảm tình trạng bần cùng do chi phí y tế liên quan đến thuốc lá. Chính sách này giúp thúc đẩy các nhóm có thu nhập thấp giảm lượng tiêu thụ thuốc lá hoặc bỏ thuốc lá. Người dân Việt Nam sẽ được hưởng lợi thêm từ việc giảm hút thuốc lá thụ động, tăng năng suất của người lao động, cải thiện chất lượng cuộc sống của người hút thuốc và gia đình họ, đồng thời có khả năng đầu tư thêm nguồn thu thuế vào các chương trình xã hội và y tế, cùng những tác động tích cực khác của việc tăng thuế đối với thuốc lá.
Cải cách hệ thống thuế thuốc lá sẽ giúp đạt được một kịch bản "cùng thắng": thắng cho sức khỏe cộng đồng và thắng cho nguồn thu thuế, để tái đầu tư vào các ưu tiên của đất nước.
