Tăng thuế làm giảm gánh nặng bệnh tật do thuốc lá gây ra?

Tại hội thảo “Thúc đẩy giám sát và truyền thông Phòng chống tác hại của thuốc lá” do Liên minh Phòng chống các bệnh không lây nhiễm Việt Nam (NCDs-VN) và Mạng lưới kiểm soát thuốc lá Đông Nam Á (SEATCA) tổ chức ở Hà Nội mới đây, BS. Phạm Thị Hoàng Anh, Giám đốc tổ chức Healthbridge Canada tại việt Nam cho biết, 11,3% hộ gia đình hút thuốc lá nghèo sẽ  thoát nghèo nếu số tiền chi cho thuốc lá dùng cho thực phẩm.

Các doanh nghiệp thuốc lá cũng thường đóng vai nạn nhân như kêu ca thuốc lá ở Việt Nam chịu thuế suất quá cao, trong khi thuế thuốc lá ở Việt Nam gần như đứng cuối bảng so với các nước trong ASEAN và chưa bằng 50% của Thái Lan.

Về nội dung liên quan đến thuế thuốc lá, bà Phan Thị Hải, Phó giám đốc Quỹ phòng chống tác hại thuốc lá, Bộ Y tế cho biết, hiện cơ quan này đang đề nghị tăng thuế thuốc lá. Sở dĩ có đề xuất này theo bà Hải, năm 2015 Việt Nam đã sử dụng 31.000 tỉ đồng để mua thuốc lá nhưng tốn trên 24.000 tỉ đồng cho chi phí khám chữa bệnh. Do vậy việc tăng thuế sẽ góp phần giảm tỉ lệ sử dụng, giảm gánh nặng bệnh tật gây ra do thuốc lá.

Cụ thể, Bộ Y tế đang đề xuất áp dụng mức thu lên 2.000 đồng/gói thay vì Dự thảo đưa ra mức thuế tuyệt đối 1.000 đồng/gói từ năm 2020 trước đó.

Đưa ra thông tin mỗi điếu thuốc lá có tới 69 chất gây ung thư như Nitrosamines được tìm thấy trong khói của dầu khí và thuốc trừ sâu; Ammonia sử dụng trong thuốc kích thích tăng trưởng và các sản phẩm tẩy rửa; Formaldehyde là dung dịch dùng trong ướp xác, là chất gây kích thích mũi, họng và mắt của người hút thuốc; Benzene gây biến đổi tế bào, sinh ung thư… ông Nguyễn Tuấn Lâm, đại diện tổ chức Y tế thế giới (WHO) tại Việt Nam cũng đồng quan điểm tăng thuế thuốc lá để hạn chế gánh nặng bệnh tật và tử vong do thuốc lá tại Việt Nam.

Ông Lâm dẫn thông tin của WHO cho thấy, theo ước tính của WHO và Ngân hàng Thế giới, khi tăng thuế để giá tăng 10% thì sẽ giảm tiêu dùng khoảng 4% ở các nước phát triển và 5% ở các nước đang phát triển .Còn ở người nghèo và lớp trẻ giảm tiêu thụ nhiều hơn. Cụ thể, khi tăng giá 10% sẽ giảm tiêu thụ tới 10% ở trẻ em và người nghèo. Giá thuốc lá cao cũng có tác dụng ngăn ngừa trẻ bắt đầu hút thuốc.

“Còn theo điều tra của Ngân hàng thế giới, trên phạm vi toàn cầu khi tăng thuế thuốc lá 10% sẽ làm tăng thu thuế chính phủ trung bình khoảng 7%”, ông Lâm dẫn chứng

Trước băn khoăn về việc liệu việc tăng thuế thuốc lá có làm tăng buôn lậu thuốc lá, ông Nguyễn Tuấn Lâm cho rằng, việc tăng thuế thuốc không làm gia tăng buôn lậu.

“Tại Việt Nam, hiện thuế nhập khẩu đang duy trì ở mức 135%. Thuế suất thuế nhập khẩu cao làm cho thuốc lá ngoại nhập khẩu hợp pháp khó tiêu thụ vì giá bán cao, do đó tạo động lực gây ra buôn lậu thuốc lá. Hơn nữa, việc sử dụng thuốc lá nhập lậu do thói quen người tiêu dùng”, ông Lâm nói.

Cũng đồng quan điểm về vấn đề này, ông Trần Tuấn, Phó giám đốc Trung tâm nghiên cứu và phát triển cộng đồng cho hay, tăng thuế thuốc lá là cần thiết bởi xuất phát từ thực tế Việt Nam cho thấy, năm 2012, đóng góp từ thuế thuốc lá cho ngân sách là gần 14.000 tỉ đồng song Việt Nam lại chi 22.000 tỉ đồng cho việc mua thuốc lá.

Chưa kể, theo ông Tuấn, năm 2011, tổng chi phí điều trị và chi phí do mất khả năng lao động vì ốm đau và tử vong sớm cho 5 nhóm bệnh trên tổng số 25 nhóm bệnh do thuốc lá gây ra là hơn 23.000 tỉ/năm. Ngoài ra các hộ gia đình nghèo tại Việt Nam tiêu tốn khoảng 5% thu nhập gia đình vào thuốc lá. Hộ nghèo nhất chi cho thuốc lá gấp 2,2 lần chi cho giáo dục và gấp 1,6 lần so với chăm sóc sức khỏe.

Về phía quốc tế, ông Tuấn chỉ rõ, kinh nghiệm của Thái Lan từ 1991-2012 cho thấy, đất nước này thực hiện 11 lần tăng thuế, mức thuế suất thuế thuế tiêu thụ đặc biệt hiện tại của Thái Lan là 87% (tương đương mức thuế suất 567% theo giá xuất xưởng như cách tính thuế của Việt Nam).

Kết quả, thu ngân sách của chính phủ tăng gần bốn lần, tỷ lệ hút thuốc của nam giới giảm từ 59% xuống 41.6%; tỉ lệ hút thuốc chung giảm từ 32% xuống 21,4% nhưng sản lượng tiêu thụ vẫn giữ xấp xỉ 2 tỷ bao.