Đó là thông tin được đưa ra tại Hội thảo cập nhật việc thực hiện luật phòng chống tác hại thuốc lá được văn phòng phòng chống tác hại thuốc lá (Vinacosh), Bộ Y tế tổ chức tại TP.HCM vào chiều 28-5. Hiện Việt Nam là nước có mức thuế thuốc lá gần thấp nhất so với các nước trong khu vực.
Việt Nam vẫn nằm trong tốp đầu về tiêu thụ thuốc lá
Thống kê mới nhất của WHO, mỗi năm, có khoảng 6 triệu người trên thế giới tử vong liên quan đến hút thuốc lá. Trong đó, có khoảng 600.000 người tử vong do hút thuốc lá thụ động. Do vậy, theo WHO, việc tăng thuế và giá đối với thuốc lá sẽ góp phần tăng thu cho ngân sách vừa góp phần giảm số lượng người sử dụng thuốc lá. Trong một nghiên cứu, tại một nước có thu nhập thấp, sau khi tăng giá 10% các mặt hàng thuốc lá thì đã giảm được 4% số lượng thuốc lá tiêu thụ.
Thị trường Việt Nam có rất nhiều loại thuốc lá do thuế chưa cao
Bà Phan Thị Hải, Phó Chánh Văn phòng Vinacosh cho biết, Tại Việt Nam, hiện tỷ lệ nam giới trên 15 tuổi hút thuốc lá lên tới 47,4%. Tức là cứ khoảng 2 người thì có 1 người hút thuốc lá. Toàn quốc có hơn 15 triệu người hút thuốc lá. 33 triệu người đang rơi vào tình trạng hút thuốc lá thụ động tại nhà và 5 triệu người tiếp xúc khói thuốc lá thụ động tại nơi làm việc.
Theo những nghiên cứu về việc sử dụng thuốc lá trong thanh thiếu niên, tỷ lệ hút thuốc lá trong thanh thiếu niên đang tăng và độ tuổi bắt đầu hút thuốc ngày càng trẻ. Có tới 21,6% nam thanh niên từ 16 đến 24 tuổi là người hút thuốc. Trong kết quả một cuộc nghiên cứu khác, có tới 17% học sinh nam hút thuốc. 14,3% học sinh nam, nữ trong độ tuổi từ 13 đến 15 trả lời có ý định hút thuốc trong tương lai.
Tăng thuế để hạn chế tác hại của thuốc lá
Hưởng ứng ngày Thế giới không thuốc lá năm 2014, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và các đối tác kêu gọi các nước hãy tăng thuế thuốc lá. Theo công ước khung của WHO về kiểm soát thuốc lá (WHO FCTC), các nước cần thực hiện chính sách thuế và giá đối với các sản phẩm thuốc lá để giảm tiêu thụ thuốc lá. Nghiên cứu cho thấy việc tăng thuế rất có hiệu quả trong việc giảm sử dụng thuốc lá ở nhóm thu nhập thấp và ngăn chặn những người trẻ tuổi bắt đầu hút thuốc. Khi tăng thuế thuốc lá sao cho giá thuốc lá tăng thêm 10%, sẽ giúp giảm tiêu thụ thuốc lá khoảng 4% ở các nước có thu nhập cao và khoảng 8% ở hầu hết các nước có thu nhập thấp và trung bình
Hiện đã có quy định phạt người vi phạm hút thuốc lá nhưng việc thực hiện còn gặp khó khăn
Hơn nữa, việc tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá được coi là biện pháp kiểm soát thuốc lá có hiệu quả cao và chi phí thấp nhất. Báo cáo Y tế Thế giới năm 2010 ước tính ở 22 quốc gia thu nhập thấp nhất, khi tăng 50% mức thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá sẽ giúp ngân sách các quốc gia này có thêm hơn 1,4 tỷ USD mỗi năm từ khoản thu thuế thuốc lá. Nếu dành phần tăng thêm này cho y tế, thì nguồn chi cho y tế của chính phủ ở các nước này có thể tăng lên đến 50%.
Theo bà Hải, tỷ lệ thuế thuốc lá của Việt Nam chiếm 41,6% trên giá bán lẻ. Việt Nam là nước có mức thuế thuốc lá thấp gần nhất so với các nước trong khu vực (Brunei 81%, Thái Lan 70%, Singapore 71%, Malaysia 57%, Philippine 53%, Indonesia 51%, Lào 43% ) và rất thấp so với các nước phát triển (Pháp 80%, Đức 73%, Úc 60%..)
Trong khi đó, giá thuốc lá tại Việt Nam rất rẻ, đã tạo điều kiện để thanh thiếu niên nhanh chóng trở thành người hút thuốc. Nhiều người trong số các em sẽ phải gánh chịu những hậu quả tàn phá về sức khỏe do sử dụng thuốc lá. Để đạt mục tiêu quốc gia là giảm khoảng 8% tỷ lệ hút thuốc lá trong vòng 8 năm (từ 2012-2020) mức thuế suất thuế TTĐB cần tăng từ 65% lên 105% vào năm 2015 và có lộ trình tăng lên thành 145% vào năm 2018 và tiếp tục xem xét tăng thuế lên 155% vào năm 2020.
Tuân Nguyễn