1. Gián đoạn các dịch vụ y tế làm tăng số mắc và tử vong do sốt rét
Theo báo cáo mới nhất về sốt rét thế giới của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), ước tính có khoảng 241 triệu ca sốt rét và 627.000 ca tử vong do sốt rét trên toàn thế giới vào năm 2020. Con số này cho thấy năm 2020 tăng thêm khoảng 14 triệu ca mắc và 69 000 ca tử vong so với năm 2019.
Khoảng 2/3 trong số những ca tử vong bổ sung này (47.000) có liên quan đến sự gián đoạn trong việc cung cấp các biện pháp phòng ngừa, chẩn đoán và điều trị bệnh sốt rét trong thời kỳ đại dịch.
Muỗi đốt làm lây truyền sốt rét.
Tuy nhiên, tình hình có thể còn tồi tệ hơn nhiều. Châu Phi cận Sahara tiếp tục mang gánh nặng sốt rét nặng nề nhất, chiếm khoảng 95% tổng số ca sốt rét và 96% tổng số ca tử vong vào năm 2020. Khoảng 80% ca tử vong trong khu vực là ở trẻ em dưới 5 tuổi.
Đại dịch xảy ra vào thời điểm mà tiến bộ toàn cầu chống lại bệnh sốt rét đã bị đình trệ. Vào khoảng năm 2017, có những dấu hiệu cho thấy những thành tựu phi thường đạt được kể từ năm 2000 (bao gồm giảm 27% tỷ lệ mắc bệnh sốt rét toàn cầu và giảm gần 51% tỷ lệ tử vong do sốt rét) đang bị đình trệ.
Kể từ năm 2015, ngày khởi đầu cho chiến lược sốt rét toàn cầu của WHO, 24 quốc gia đã ghi nhận số ca tử vong do sốt rét gia tăng. Tại 11 quốc gia gánh nặng bệnh sốt rét cao nhất trên toàn thế giới, số ca mắc bệnh tăng từ 150 triệu ca năm 2015 lên 163 triệu ca năm 2020 và tử vong do sốt rét tăng từ 390.000 lên 444.600 ca so với cùng kỳ.
Để trở lại đúng hướng, WHO và các đối tác nhận thấy sự cần thiết phải đảm bảo khả năng tiếp cận tốt hơn và bình đẳng hơn đối với tất cả các dịch vụ y tế - bao gồm phòng ngừa, chẩn đoán và điều trị bệnh sốt rét - bằng cách tăng cường chăm sóc sức khỏe ban đầu và đẩy mạnh đầu tư cả trong nước và quốc tế.
Một trong những công cụ phòng ngừa là tiêm vaccine phòng sốt rét. RTS, S/AS01 (RTS, S) là vaccine đầu tiên được WHO khuyến cáo chống lại ký sinh trùng ở người. Vào tháng 10/2021, WHO đã khuyến nghị tiêm phòng vaccine RTS, S cho trẻ em sống ở châu Phi cận Sahara và các khu vực khác có sự lây truyền bệnh sốt rét do P. falciparum từ trung bình đến cao.
2. Cung cấp các dịch vụ phòng ngừa sốt rét
Tẩm màn hóa chất ngừa muỗi
Bất chấp những thách thức do COVID-19 đặt ra, khoảng 3/4 (72%) màn chống muỗi được xử lý bằng thuốc diệt côn trùng đã được phân phát ở các nước lưu hành bệnh sốt rét theo kế hoạch vào cuối năm 2020. 13 quốc gia thuộc tiểu vùng Sahel của Châu Phi đã có thêm 11,8 triệu trẻ em được phòng bệnh sốt rét trong mùa mưa bão năm 2020 so với năm 2019.
Một số quốc gia, đặc biệt với gánh nặng bệnh sốt rét thấp và hệ thống y tế tương đối mạnh, thậm chí đã ghi nhận được thành quả chống lại bệnh sốt rét trong thời kỳ đại dịch. Trung Quốc và El Salvador đã được WHO chứng nhận là không có bệnh sốt rét vào năm 2021 và Cộng hòa Hồi giáo Iran đạt 3 năm liên tiếp không có ca bệnh bản địa nào vào năm 2020.
Sáu quốc gia thuộc tiểu vùng sông Mê Kông mở rộng tiếp tục đạt được mức giảm ấn tượng về số ca sốt rét. Đến cuối năm 2020, có khoảng 82.000 trường hợp mắc bệnh sốt rét trong tiểu vùng, giảm so với mức cao nhất là 650.000 trường hợp vào năm 2012 và khoảng 100.000 trường hợp vào năm 2019.
Bất chấp những thành tựu đạt được, Khu vực Châu Phi của WHO đã chứng kiến tỷ lệ tử vong do sốt rét vào năm 2020 tăng 12% so với năm trước, cho thấy hậu quả của việc gián đoạn dịch vụ thậm chí vừa phải ở một nhóm dân số có nguy cơ mắc bệnh sốt rét.
Theo báo cáo, 15 quốc gia có gánh nặng bệnh sốt rét cao đã giảm hơn 20% số lần xét nghiệm sốt rét trong tháng 4 đến tháng 6 năm 2020 so với cùng kỳ năm 2019. Các chương trình sốt rét quốc gia đã phân phối ít hơn 48 triệu liệu trình điều trị vào năm 2020 so với sang năm trước. Và, trong số 11 quốc gia có gánh nặng cao nhất thế giới, chỉ có Ấn Độ đăng ký tiến bộ chống lại bệnh sốt rét. 10 quốc gia khác, tất cả đều ở châu Phi, báo cáo số ca mắc và tử vong gia tăng.
Tiêm vaccine ngừa sốt rét.
3. Nỗ lực để đáp ứng các mục tiêu toàn cầu
Theo báo cáo, tiến độ hướng tới các cột mốc quan trọng năm 2020 của chiến lược chống sốt rét toàn cầu của WHO về cơ bản đã đi chệch hướng. Vào năm 2020, tỷ lệ mắc bệnh sốt rét toàn cầu là 59/1000 người có nguy cơ mắc bệnh so với mục tiêu là 35 - giảm 40%. Tỷ lệ tử vong toàn cầu là 15,3/100.000 người có nguy cơ so với mục tiêu là 8,9 - khiến tỷ lệ này đi chệch hướng là 42%.
Để đạt được các mục tiêu năm 2030 của chiến lược về bệnh sốt rét của WHO, bao gồm giảm 90% tỷ lệ mắc và tỷ lệ tử vong do sốt rét toàn cầu vào năm 2030, sẽ đòi hỏi các phương pháp tiếp cận mới, các công cụ mới và thực hiện tốt hơn các phương pháp hiện có.
Chiến lược về bệnh sốt rét của WHO nhấn mạnh sự cần thiết phải điều chỉnh cẩn thận các phương pháp tiếp cận hiện có để phòng ngừa, chẩn đoán và điều trị cho phù hợp với bối cảnh địa phương, củng cố hệ thống y tế, nhằm đạt được độ bao phủ sức khỏe toàn dân.
Để đạt được các mục tiêu toàn cầu cũng sẽ yêu cầu nguồn vốn mạnh mẽ. Theo báo cáo, mức tài trợ hiện tại (ước tính khoảng 3,3 tỷ USD vào năm 2020) sẽ cần tăng hơn gấp ba lần, đạt 10,3 tỷ USD mỗi năm vào năm 2030.
Mời độc giả xem thêm video:
Hen phế quản ở trẻ em.
