Tăng huyết áp (THA) có thể gặp ở cả trẻ em, thanh thiếu niên nhưng chủ yếu là ở người trưởng thành, nhất là người cao tuổi. Bệnh gây nhiều biến chứng, thậm chí rất nguy hiểm đến tính mạng như tai biến mạch máu não, cơ tim thiếu máu cấp tính đưa đến suy cơ tim cấp hoặc suy tim, suy thận, rối loạn tuần hoàn não.
Thế nào là tăng huyết áp?
Được coi là THA khi huyết áp từ 140/90mmHg trở lên. THA có ba mức độ, độ I là khi huyết áp từ 140 - 159/90-99mmHg; độ II khi huyết áp từ 160 - 179/100-109mmHg và độ III khi huyết áp từ 180/110mmHg trở lên. Tuy vậy, huyết áp của một người bình thường cũng có dao động, huyết áp thường cao dần từ lúc thức giấc buổi sáng và gia tăng nhiều hay ít tùy thuộc vào sự vận động và trạng thái tinh thần.
Vì sao bị THA và những ai dễ bị THA?
Cho đến nay có khoảng từ 93 - 95% số người THA không rõ nguyên nhân (được gọi là THA nguyên phát). THA biết được nguyên nhân thường gặp ở những bệnh nhân có bệnh về thận (suy thận, viêm thận mạn...), hẹp eo động mạch chủ, bệnh cường giáp trạng hoặc do dùng một số thuốc có tác dụng phụ làm tăng huyết áp hoặc do uống nhiều rượu, bia, các chất kích thích (thuốc lá, thuốc lào). Tuy vậy, khi đo huyết áp thấy 140/90mmHg thì chưa nên kết luận ngay là người đó bị THA mà nên được kiểm tra lại vài ba kỳ trong vòng một tháng, mỗi một kỳ nên tiến hành đo ít nhất 3 lần. Trước mỗi một lần đo người nghi bị THA phải được nghỉ ngơi khoảng 20 phút và trước đó không uống bia, rượu, chất kích thích khác (cà phê và không hút thuốc lá). Ngoài ra, những người bị bệnh tiểu đường, người nghiện thuốc lá, nghiện rượu, người béo phì, ít vận động, người ăn mặn hoặc có rối loạn chuyển hoá mỡ máu...
Và biến chứng nguy hiểm của THA
Rất nhiều người bị THA mà không hề biết vì họ không thấy có biểu hiện gì đáng chú ý nên thậm chí còn chạy bộ, chơi các môn thể thao (bóng đá, bóng chuyền) hoặc uống rượu bia, hút thuốc lá. Tuy bệnh THA là thầm lặng nhưmg rất nguy hiểm có thể gây chết người, vì có thể đưa đến nhiều biến chứng, thậm chí rất nguy hiểm như tai biến mạch máu não, cơ tim thiếu máu cấp tính đưa đến suy cơ tim cấp hoặc suy tim, suy thận, rối loạn tuần hoàn não (là một biến chứng hay gặp). THA tác động vào các tế bào trong lòng động mạch, nhất là các động mạch đã bị xơ vữa càng bị xơ vữa thêm, huyết áp lại càng tăng cao, nhất là động mạch ở não đưa đến tai biến mạch máu não do vỡ động mạch ở não, nếu không cấp cứu kịp thời có thể gây tử vong hoặc để lại di chứng liệt mặt, tay, chân, nói khó.
Người cao tuổi cần làm gì để phòng bệnh THA?
Người cao tuổi nên đi khám bệnh định kỳ để được phát hiện bệnh sớm và điều trị đúng. Hàng ngày không nên ăn mặn, hạn chế hoặc kiêng uống rượu bia, uống đủ nước (tránh cô đặc máu sẽ hình thành huyết khối). Thay vì ăn thịt thì ăn cá (3 lần/tuần), bởi vì trong cá có loại protein làm giảm huyết áp, hơn nữa trong mỡ cá có nhiều omega-3 là loại có khả năng điều hòa tim mạch. Không nên ăn hoặc hạn chế các loại thịt đỏ như thịt trâu, bò, dê, ngựa, ngan, vịt,... Tăng cường ăn các loại thức ăn giàu magiê như giá đỗ và ăn thêm các loại đậu, đỗ, khoai sọ, ngô, khoai tây. Ăn thêm các loại thực phẩm có chứa nhiều vitamin C, PP như các loại quả chín (cam, quýt, bưởi) hoặc một số loại rau như rau dền, rau ngót, rau đay, rau sam. Nên tập thể dục đều đặn, nhẹ nhàng, tốt nhất là đi bộ, tập dưỡng sinh (mỗi ngày khoảng 60 phút chia thành 4 - 5 lần), không tập vào lúc trời lạnh hoặc quá nắng, nóng; không tập những động tác mạnh, khó và tuỳ theo sức khỏe và điều kiện nhưng phải theo hướng dẫn của bác sĩ điều trị. Tuyệt đối tuân thủ chỉ định của bác sĩ, không tự động bỏ thuốc hoặc nghe theo sự mách bảo của người khác mà thay đổi thuốc đang điều trị, không dùng đơn thuốc của bệnh nhân khác để điều trị cho mình. Bởi vì, thuốc điều trị hạ huyết áp có nhiều nhóm khác nhau, mỗi nhóm có cơ chế tác dụng khác nhau, có thể nhóm thuốc này phù hợp với người này nhưng không phù hợp với người kia. Nên đo huyết áp hàng ngày, trước khi đo cần nghỉ khoảng 15 phút, không hút thuốc, không uống rượu, bia, cà phê, không hút thuốc lá. Cần tích cực điều trị các bệnh kèm theo như bệnh đái tháo đường, rối loạn tuần hoàn não, xơ vữa động mạch, rối loạn mỡ máu...
BS. Đặng Bùi Phương Linh
