Đôi khi các chất này còn được biết đến như là chất cải thiện khả năng nhận thức và tăng cường trí nhớ. Tuy nhiên, các thuốc này không thể dùng tùy tiện...

Những thuốc bắt buộc phải kê đơn

Các thuốc như modafinil, amphetamin và dextroamphetamin, memantin... được dùng trong điều trị các bệnh lý nhất định như: rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD), chứng ngủ rũ, suy giảm trí nhớ, sa sút trí tuệ (Alzheimer) hoặc các bệnh lý tương tự.

Cũng như nhiều loại thuốc cần kê đơn khác, những thuốc này có thể tiềm ẩn những tác dụng phụ hoặc tương tác thuốc. Tác dụng không mong muốn thường gặp như: tăng huyết áp, nhịp tim nhanh, mất ngủ hoặc các tình trạng rối loạn giấc ngủ khác, nhìn mờ, gây nghiện.

Nhiều bằng chứng cho thấy, việc sử dụng những thuốc nootropics cần kê đơn này nhằm mục đích tăng cường chức năng não bộ có thể làm tăng nguy cơ xuất hiện các hành động không suy nghĩ, chẳng hạn như các hành vi tình dục không an toàn.

Không tùy tiện dùng các thuốc bổ não.

Những nootropics không kê đơn

Caffein:

Nhiều người uống các loại thức uống có chứa caffein như cà phê hoặc trà do tác dụng kích thích của chúng. Nhiều nghiên cứu cho thấy, caffein an toàn đối với hầu hết mọi người ở một lượng vừa phải sẽ làm tăng khả năng tập trung.

L-theanine:

Là một loại amino acid có trong đậu đen và đậu xanh. L-theanine làm tăng sóng alpha trong não bộ - có tác dụng làm thư giãn đầu óc nhưng tăng sự tỉnh táo, tập trung của não bộ. Tác dụng cải thiện khả năng nhận thức và tinh thần tăng khi phối hợp L-theanine với caffeine.

Acid béo omega-3:

Omega-3 là chất làm cải thiện nhận thức được biết đến và được nghiên cứu nhiều nhất. Dạng chất béo đa chưa bão hòa này có trong các chế phẩm dầu cá, đóng vai trò quan trọng trong duy trì sức khỏe não bộ.

Omega-3 góp phần duy trì cấu trúc màng tế bào, bao gồm cả tế bào thần kinh. Những chất béo này đóng vai trò quan trọng trong việc sửa chữa và làm mới các tế bào thần kinh.

Ginkgo biloba:

Ginkgo biloba là loại cây bản địa ở Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc. Lá của cây này có sẵn trong các loại thực phẩm từ thảo dược. Ginkgo biloba có thể cải thiện chức năng não bộ và làm giảm các triệu chứng suy giảm nhận thức.

Nhân sâm:

Một bài viết tổng quan năm 2018 cho thấy, Panax ginseng có thể ngăn ngừa một số bệnh về não như Alzheimer, bệnh Parkinson và Hungtington. Nó còn có thể giúp phục hồi chức năng não bộ sau đột quỵ.

Rhodiola:

Còn được biết đến là cây “rễ vàng”, có hoạt tính bảo vệ tế bào thần kinh và hỗ trợ điều trị các bệnh thoái hóa thần kinh, điều hòa các chất dẫn truyền thần kinh trong não, làm cải thiện tâm trạng.

Creatine:

Creatine là một amino acid, là thành phần cấu tạo nên protein. Hoạt chất này phổ biến đối với các vận động viên vì nó có thể tăng cường rèn luyện cơ thể. Một bài đánh giá (2018) cho thấy, creatine cải thiện trí nhớ ngắn hạn và khả năng lý luận.

Do thiếu dữ liệu từ các công trình nghiên cứu lớn về tác động của các nootropics không cần đơn lên thần kinh và việc sử dụng chúng liệu có thực sự an toàn không, nên chưa có một khẳng định chắc chắn nào về tác dụng và độ an toàn của chúng. Tuy nhiên, có bằng chứng cho thấy rằng, omega-3 thể hiện một số lợi ích trên não bộ và sức khỏe tổng quát. Ngoài ra, caffein có thể cải thiện mức độ tập trung của trí não trong thời gian ngắn.

Cách tốt nhất để cải thiện chức năng não bộ là ngủ đủ giấc, tập thể dục thường xuyên, có chế độ ăn khỏe mạnh và kiểm soát được stress. Với những người muốn cải thiện chức năng nhận thức, các chế phẩm nootropics có thể có tác dụng trong một số trường hợp. Nếu muốn sử dụng các chất nootropics không cần đơn nên hỏi ý kiến bác sĩ để có sự lựa chọn tốt nhất nhằm hạn chế tối thiểu tác dụng phụ và các tương tác thuốc.

DS. Nguyễn Thị Ngân