Binh sĩ Nga bắn pháo nhằm vào các lực lượng Ukraine trong cuộc giao tranh ở Donbas. Ảnh: TASS
Theo Đài phát thanh Quốc tế DW (Đức), trong cuộc gặp gần đây tại Alaska, Tổng thống Nga Vladimir Putin một lần nữa khẳng định điều kiện tiên quyết để kết thúc giao tranh ở Ukraine là kiểm soát hoàn toàn vùng Donbass. Điều này cho thấy tầm quan trọng chiến lược và biểu tượng của khu vực này đối với Điện Kremlin. Vậy tại sao Donbass lại nắm giữ vai trò then chốt đến vậy, và liệu Ukraine có chấp nhận đánh đổi?
Lịch sử khắc sâu dấu ấn Nga
Donbass là tên gọi chung của hai khu vực Donetsk và Luhansk, một vùng đất giàu tài nguyên và truyền thống công nghiệp. Ngay từ thế kỷ 19 và suốt thời kỳ Xô Viết, đây đã là trung tâm khai thác than, luyện kim và hóa chất. Làn sóng công nhân từ khắp Liên Xô, đặc biệt là người Nga, đã đổ về đây sinh sống và làm việc, tạo nên một cộng đồng nói tiếng Nga đông đảo.
Mặc dù Bán đảo Crimea chỉ được chuyển giao từ Nga sang Ukraine vào năm 1954, nhưng Donetsk và Luhansk đã là một phần của Ukraine kể từ khi thành lập Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Ukraine vào năm 1919. Điều này từng là một thực tế không thể tranh cãi trong suốt thời kỳ Liên Xô. Tuy nhiên, yếu tố văn hóa và ngôn ngữ đã tạo nên mối liên kết sâu sắc giữa Donbass và Moskva.
Trong khi các vùng phía tây Ukraine hướng về châu Âu, thì Donbass vẫn duy trì mối quan hệ chặt chẽ với Điện Kremlin. Cựu Tổng thống Ukraine Viktor Yanukovych, người sinh ra ở Donetsk và được Moskva ủng hộ, đã xây dựng nền tảng quyền lực vững chắc tại đây.
Sự bất ổn bùng phát vào năm 2014, sau khi ông Yanukovych bị lật đổ trong cuộc Cách mạng Maidan. Nga sáp nhập Crimea, và bất ổn lan sang miền Đông Ukraine. Các nhóm vũ trang thân Nga đã tuyên bố thành lập các "nước cộng hòa nhân dân" tự xưng, biến Donbass trở thành điểm nóng xung đột.
Vai trò chiến lược
Khi phát động "chiến dịch quân sự đặc biệt" vào tháng 2/2022, Tổng thống Putin đã dựa vào lý do bảo vệ người dân nói tiếng Nga ở Donbass. Với cuộc chiến hiện tại, việc kiểm soát hoàn toàn Donbass mang lại lợi ích chiến lược và kinh tế đáng kể cho Nga. Khoảng 88% diện tích Donbas hiện đã nằm dưới sự kiểm soát của Nga, bao gồm toàn bộ tỉnh Luhansk và 70% tỉnh Donetsk. Nơi đây không chỉ có trữ lượng than và quặng sắt dồi dào, mà còn chứa các kim loại hiếm như lithium, cobalt, và titan, những tài nguyên quan trọng cho ngành công nghiệp công nghệ cao.
Ngoài ra, việc kiểm soát Donbass sẽ giúp Nga duy trì một hành lang đất liền nối liền lãnh thổ Nga với Crimea. Điều này cho phép Nga tiếp cận Crimea bằng đường bộ thay vì chỉ phụ thuộc vào cây cầu Kerch. Quan trọng hơn, Ukraine sẽ mất quyền tiếp cận Biển Azov, một cửa ngõ giao thương chiến lược, vốn hiện nằm giữa hai quốc gia.
Đối với Ukraine, Donbass không chỉ là vấn đề kinh tế, mà còn là trái tim của phòng tuyến. Chính phủ Ukraine đã thiết lập một "vành đai pháo đài" kiên cố, bao gồm các thành phố trọng yếu như Kramatorsk, Sloviansk và Kostyantynivka. Tuyến phòng thủ này là rào cản quan trọng nhất, ngăn chặn bước tiến của Nga vào sâu hơn miền trung Ukraine. Phía sau vành đai này là những đồng bằng rộng mở, cực kỳ dễ tổn thương nếu không có hệ thống phòng thủ vững chắc.
Vì vậy, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky có lẽ sẽ không dễ dàng từ bỏ những khu vực còn lại của Donbass mà không có sự đảm bảo an ninh chắc chắn. Trên thực tế, một cuộc khảo sát của Viện Xã hội học Quốc tế Kiev cho thấy khoảng 75% người Ukraine phản đối bất kỳ sự nhượng bộ lãnh thổ nào cho Nga. Thêm vào đó, Hiến pháp Ukraine không cho phép tổng thống thực hiện các nhượng bộ như vậy, điều có thể gây ra phản ứng bất bình dữ dội trong nước.
Tóm lại, Donbass là một vùng đất phức tạp với những giá trị chồng chéo về kinh tế, lịch sử, và chiến lược. Nó không chỉ là mục tiêu quân sự hàng đầu của Moskva mà còn là biểu tượng chủ quyền đối với Kiev.
