Tuần đầu tiên sau sinh là giai đoạn vô cùng quan trọng đối với cả bà mẹ và trẻ sơ sinh. Trong thời gian này, bé bắt đầu làm quen với các chức năng cơ bản như hít thở, tiêu hóa, phản ứng với ánh sáng, âm thanh và các vận động cơ thể. Đối với bà mẹ, đây là thời kỳ đặc biệt quan trọng để điều chỉnh và phục hồi sau quá trình sinh nở.
Bác sĩ tư vấn cho sản phụ để có thai kỳ khoẻ mạnh
Bên cạnh việc phục hồi sức khỏe sau sinh, bao gồm cả xương chậu và toàn bộ cơ thể, người mẹ phải đối mặt với nhiều thử thách, vừa chăm sóc bản thân vừa chăm sóc trẻ sơ sinh. Đồng thời, bà mẹ có thể gặp phải các biến chứng sau sinh, đòi hỏi sự theo dõi và can thiệp kịp thời.
BS.CKI Nguyễn Thị Hồng, Phó trưởng khoa sức khoẻ sinh sản, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Nghệ An (CDC Nghệ An), với nhiều năm kinh nghiệm trong việc chăm sóc sức khỏe sinh sản cho phụ nữ cho biết, có nhiều cặp vợ chồng vẫn còn khá lúng túng trong việc nhận biết các dấu hiệu bất thường ở trẻ sơ sinh và chăm sóc sức khỏe cho người mẹ.
Theo bác sĩ Hồng đây là giai đoạn rất quan trọng, khi cả trẻ sơ sinh và bà mẹ đều cần được chăm sóc đặc biệt. Người mẹ cần được đảm bảo sức khỏe và an toàn, cần theo dõi tình trạng sản dịch, kiểm tra xem sữa mẹ có đủ cho con bú hay không, và đảm bảo rằng sữa có đầy đủ dinh dưỡng cho trẻ. Ngoài ra, người mẹ cũng cần nghỉ ngơi đầy đủ và được động viên về mặt tinh thần để nhanh chóng phục hồi sau sinh.
Ngoài việc tiêm Vitamin K1 và vắc xin viêm gan B trong vòng 24 giờ đầu sau sinh, trẻ sơ sinh cũng cần được tiêm phòng lao trong tháng đầu đời. Bên cạnh đó, trẻ cần được xét nghiệm lấy máu gót chân để phát hiện sớm các rối loạn nội tiết hoặc chuyển hóa bẩm sinh. Việc xét nghiệm này giúp phát hiện kịp thời các bệnh lý và điều trị sớm, nâng cao tỷ lệ chữa khỏi lên đến 95%. Trẻ được chữa trị đúng cách và kịp thời có thể phát triển khỏe mạnh và bình thường.
Giờ đầu tiên sau sinh được gọi là "giờ vàng" đối với trẻ sơ sinh. Trong khoảng thời gian này, việc cho trẻ bú ngay sẽ giúp bé nhận được nguồn dinh dưỡng quý giá từ sữa non. Do đó, nên cho trẻ bú trong vòng 30 phút đến 1 giờ sau khi sinh. Mặc dù lượng sữa non ban đầu rất ít, chỉ khoảng 3-5ml, nhưng đó là nguồn dinh dưỡng tuyệt vời, cung cấp cho bé nhiều yếu tố cần thiết để bảo vệ sức khỏe trong những ngày đầu đời.
Theo khuyến cáo của các chuyên gia, sữa mẹ là nguồn dinh dưỡng hoàn hảo cho hệ tiêu hóa non nớt của trẻ, giúp tăng cường sức đề kháng và bảo vệ trẻ khỏi các bệnh nhiễm khuẩn sau sinh.
"Việc giữ ấm cho trẻ vào mùa đông và đảm bảo không gian thoáng mát vào mùa hè là vô cùng quan trọng. Tuy nhiên, một số bà mẹ dân tộc thiểu số có thể còn chủ quan trong việc này. Bà mẹ cần chú ý quan sát các dấu hiệu của trẻ, từ việc bú mẹ đến đại tiểu tiện. Nếu trẻ có biểu hiện sốt, tím tái, khò khè, hoặc bỏ bú, cần đưa trẻ ngay đến cơ sở y tế để được thăm khám và điều trị kịp thời" bác sĩ Hồng khuyên.
Trẻ cần được xét nghiệm lấy máu gót chân để phát hiện sớm các rối loạn nội tiết hoặc chuyển hóa bẩm sinh.
Ngoài việc chú ý đến những dấu hiệu bất thường ở trẻ sơ sinh, các bà mẹ cũng cần quan tâm đến tình trạng sức khỏe của chính mình. Các dấu hiệu như ra máu nhiều hoặc có máu cục, sốt, đau bụng âm ỉ kéo dài, dịch âm đạo có mùi hôi, phù mặt, chân, tay, hoặc triệu chứng nhìn mờ, đau đầu nhiều… là những điều không thể bỏ qua.
Ngoài ra, các bà mẹ cũng cần lưu ý đến triệu chứng của băng huyết sau sinh, chẳng hạn như chảy quá nhiều máu đỏ tươi từ âm đạo sau sinh, đau bụng dưới, sốt… Nguyên nhân có thể do tử cung không co hồi đúng cách, có thể do bà mẹ làm việc nặng ngay sau sinh, hoặc do tử cung quá căng ở các bà mẹ mang thai đa hoặc nhau thai còn sót lại trong tử cung. Khi có những dấu hiệu này, sản phụ cần đi thăm khám ngay để được can thiệp kịp thời.
Theo đại diện của CDC Nghệ An, thực tế cho thấy vẫn còn nhiều khó khăn và thách thức trong công tác chăm sóc sức khỏe bà mẹ và trẻ em, đặc biệt ở các vùng sâu, vùng xa và miền núi. Tỷ lệ tử vong mẹ ở những khu vực này cao gấp nhiều lần so với các vùng đồng bằng và đô thị. Bên cạnh đó, tỷ lệ sinh đẻ tại nhà của phụ nữ dân tộc thiểu số vẫn còn khá phổ biến.
Hội nghị đánh giá hoạt động phòng chống suy dinh dưỡng trẻ em ở Nghệ An giai đoạn 2021-2025 và Hướng dẫn khám sức khỏe định kỳ cho trẻ em dưới 24 tháng tuổi.
Ngoài ra, một số tập quán và thói quen lạc hậu vẫn tồn tại, như tảo hôn, tự sinh con mà không có sự hỗ trợ của nhân viên y tế, hay việc cắt rốn cho trẻ sơ sinh bằng các dụng cụ không được khử trùng. Việc thiếu kiến thức về chăm sóc sức khỏe bà mẹ mang thai và trẻ sơ sinh cũng gây ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe của mẹ và bé, dẫn đến các nguy cơ tử vong cho cả mẹ và trẻ sơ sinh.
Trong năm 2024, CDC Nghệ An sẽ triển khai thực hiện các chương trình, phối hợp với các địa phương tổ chức các hoạt động phù hợp với đặc thù của từng địa phương. Hằng năm, đơn vị sẽ rà soát và lập danh sách các phụ nữ đang mang thai, sinh con tại các cơ sở y tế trên địa bàn. Bên cạnh đó, CDC Nghệ An cũng tổ chức các lớp tập huấn để hướng dẫn chi trả gói chính sách hỗ trợ bà mẹ cho đội ngũ cán bộ trạm y tế, chi hội trưởng phụ nữ, cán bộ y tế thôn bản và đội ngũ tuyên truyền viên.
Ngoài ra, CDC Nghệ An đã tổ chức đa dạng các hoạt động truyền thông về kiến thức làm mẹ an toàn và chăm sóc sức khỏe bà mẹ, trẻ em thông qua các hội nghị, buổi sinh hoạt chi hội, câu lạc bộ, hội thi tìm hiểu, truyền thông tại cộng đồng, và các chương trình truyền thông lưu động.
CDC Nghệ An cũng thường xuyên kiểm tra, giám sát và đồng hành cùng các địa phương, kịp thời hướng dẫn, hỗ trợ, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc và giải quyết các vấn đề liên quan đến chế độ chính sách của gói hỗ trợ sinh đẻ an toàn ngay tại cơ sở.
Gia Minh