Ngày 29/9, Cục Quản lý Khám, chữa bệnh - Bộ Y tế đã tổ chức Hội nghị tổng kết Đề án "Tăng cường năng lực hệ thống quản lý chất lượng phòng xét nghiệm y học giai đoạn 2016 – 2025" và thực hiện liên thông kết quả xét nghiệm.
BHYT chi gần 30.000 tỷ đồng cho xét nghiệm, cận lâm sàng trong năm 2024
Phát biểu khai mạc, TS.BS Hà Anh Đức - Cục Trưởng Cục Quản lý khám, chữa bệnh cho biết, hiện nay, xét nghiệm y học đóng vai trò ngày càng quan trọng trong chu trình chăm sóc sức khỏe toàn diện.
Những năm qua, hệ thống xét nghiệm y học Việt Nam đã có bước phát triển toàn diện, hiệu quả và đồng bộ ở các cấp.
Thực tiễn cho thấy, quản lý chất lượng xét nghiệm không chỉ là yêu cầu tất yếu mà còn là nhiệm vụ của ngành y tế để đáp ứng nhu cầu phát triển. Chính vì vậy, công tác quản lý chất lượng phòng xét nghiệm luôn được Bộ Y tế xác định là nhiệm vụ trọng tâm và nền tảng cho phát triển y tế hiện đại, bền vững.
TS.BS Hà Anh Đức - Cục Trưởng Cục Quản lý khám, chữa bệnh phát biểu khai mạc.
Cục Trưởng Cục Quản lý khám, chữa bệnh cho hay: "Năm 2024, tại Việt Nam, chi phí cho xét nghiệm, cận lâm sàng chiếm 19,1% (tương đương với gần 30.000 tỷ đồng/năm) trong tổng chi phí khám, chữa bệnh BHYT. Vậy nên, cần quản lý, sử dụng hiệu quả kết quả xét nghiệm cận lâm sàng nhằm tối ưu hóa hiệu quả và tiết kiệm tối đa chi phí.
Theo ước tính, chỉ cần tái sử dụng 1 - 2% số xét nghiệm cận lâm sàng chúng ta đã tiết kiệm được ít nhất là 300-600 tỷ đồng/năm và mang lại nhiều lợi ích khác cho người bệnh và xã hội nói chung".
Cũng theo TS.BS Hà Anh Đức, việc quản lý chất lượng để liên thông tái sử dụng kết quả xét nghiệm sẽ tiết kiệm thời gian và công sức cho người bệnh, nâng cao chất lượng chẩn đoán và điều trị, tiết kiệm chi phí của các Quỹ BHYT và của người bệnh…
Để nâng cao chất lượng và chuẩn hóa xét nghiệm y học, Bộ Y tế đã xây dựng, ban hành nhiều văn bản pháp lý, xây dựng chuẩn và danh mục xét nghiệm liên thông; triển khai bộ tiêu chí đánh giá (QĐ 2429/BYT năm 2017), ban hành QĐ 3148/QĐ-BYT về danh mục xét nghiệm liên thông. Đồng thời, đào tạo hơn 200 chuyên gia đánh giá và tập huấn gần 30.000 cán bộ y tế cả nước.
Ba Trung tâm Kiểm chuẩn chất lượng xét nghiệm thuộc ĐH Y Hà Nội, ĐH Y Dược TPHCM, Sở Y tế TPHCM đóng vai trò nòng cốt trong ngoại kiểm, hỗ trợ kỹ thuật và đánh giá chất lượng. Đến nay, hơn 3.000 phòng xét nghiệm trên toàn quốc đã thực hiện tự đánh giá và cải tiến hằng năm theo Bộ tiêu chí.
Hiện gần 500/3.000 phòng xét nghiệm đã được đánh giá, chứng nhận và công khai kết quả. Trên cơ sở này, nhiều bệnh viện đã liên thông, sử dụng lại kết quả xét nghiệm với tỷ lệ cao, giúp tiết kiệm chi phí cho người bệnh. Điển hình tại TPHCM, Bệnh viện Từ Dũ và Bệnh viện Nhân dân Gia Định đạt 100%, Bệnh viện TW Thái Nguyên hơn 85%, Nhi Đồng 1 TPHCM 95%, Bệnh viện Nguyễn Trãi 80%, cùng nhiều bệnh viện tuyến TW khác đã triển khai hiệu quả.
Chỉ cần tái sử dụng 1 - 2% số xét nghiệm cận lâm sàng chúng ta đã tiết kiệm được ít nhất là 300-600 tỷ đồng/năm.
TS.BS Hà Anh Đức cho biết, để thúc đẩy liên thông kết quả khám chữa bệnh, Cục Quản lý Khám chữa bệnh đã ban hành gần 100.000 thuật ngữ, kỹ thuật chuyên ngành phục vụ kịp thời cho áp dụng bệnh án điện tử nâng cao, trong đó có 2.964 mã danh mục dùng chung cho kỹ thuật xét nghiệm, phục vụ triển khai bệnh án điện tử và liên thông kết quả.
Hơn 1.500 phòng xét nghiệm, phần lớn đạt mức 2–3
TS. Nguyễn Trọng Khoa – Phó Cục trưởng Cục Quản lý Khám, chữa bệnh cho biết, cả nước hiện có 51 bệnh viện tuyến trung ương với hệ thống khoa xét nghiệm chuyên sâu, 4 ngân hàng máu quốc gia và 11 ngân hàng máu cấp vùng trực thuộc sở y tế và các bệnh viện. Tuyến tỉnh có 809 bệnh viện với các khoa xét nghiệm y học, nhiều khoa Huyết học đồng thời là ngân hàng máu của bệnh viện. Tuyến cơ sở có 3.321 trạm y tế xã, cùng nhiều cơ sở và phòng xét nghiệm tư nhân.
Theo kết quả đánh giá mức chất lượng phòng xét nghiệm từ năm 2023-2025 cho thấy, đến nay chỉ có 18/34 Sở Y tế cập nhật dữ liệu trên hệ thống trực tuyến. 16 Sở Y tế chưa nhập thông tin gồm Hà Nội, TPHCM, Cần Thơ, Thừa Thiên Huế, Quảng Trị, Gia Lai…
Đáng chú ý, chỉ 2 Sở Y tế TPHCM và Hải Phòng đã nhập dữ liệu đánh giá mức chất lượng PXN tại địa bàn mới.
Phó Cục trưởng Cục Quản lý Khám, chữa bệnh cho rằng: "Theo kết quả tự đánh giá chất lượng phòng xét nghiệm cho thấy, chất lượng phòng xét nghiệm chủ yếu tập trung ở mức 2 và 3. Hơn 100 phòng xét nghiệm tự đánh giá nhưng không đưa ra kết luận mức. Đáng chú ý, năm 2025 có 12 phòng xét nghiệm đạt mức 5 (4 tư nhân quốc tế, 8 công lập thuộc bệnh viện đầu ngành)".
Theo Phó Cục trưởng Cục Quản lý Khám, chữa bệnh, kết quả tự đánh giá chất lượng phòng xét nghiệm năm 2025 cho thấy, có 12 phòng xét nghiệm đạt mức 5 về chất lượng phòng xét nghiệm.
Từ 2018 đến nay, Bộ Y tế đã đánh giá hơn 150 bệnh viện tuyến trung ương và hạng 1, kết quả: có 59 phòng xét nghiệm đạt mức 2; 58 phòng xét nghiệm mức 3; 20 phòng xét nghiệm mức 4; không có phòng xét nghiệm đạt mức 1 hoặc 5. Riêng tại TPHCM, giai đoạn 2022–2025, Sở Y tế đã đánh giá 93 phòng xét nghiệm, đa số đạt mức 2 và công khai kết quả hằng năm.
TS. Nguyễn Trọng Khoa cho hay, kết quả cho thấy nhiều phòng xét nghiệm có xu hướng tự đánh giá cao hơn so với thẩm định của Bộ Y tế và Sở Y tế. Công tác giám sát, kiểm tra vẫn còn hạn chế, chưa được thực hiện định kỳ do thiếu nhân lực, nhất là sau sáp nhập.
Mức chất lượng phòng xét nghiệm đa số ở mức 2 và 3 đối với các lĩnh vực xét nghiệm. Đối với các phòng xét nghiệm khác bao gồm khoa xét nghiệm chung thì việc thực hiện quản lý chất lượng cũng sẽ có các hạn chế hơn do khoa xét nghiệm chung thực hiện cả các lĩnh vực sinh hóa, huyết học và vi sinh.
Theo TS. Nguyễn Trọng Khoa, hiện mạng lưới phòng xét nghiệm tham chiếu chưa hoàn thiện đầy đủ; việc tự chủ sản xuất mẫu kiểm chuẩn còn hạn chế; lãnh đạo 1 số đơn vị chưa quan tâm đúng mức về quản lý chất lượng phòng xét nghiệm; nhân viên tại phòng xét nghiệm chưa được tập huấn đầy đủ về quản lý chất lượng; nguồn lực đầu tư cho công tác bảo đảm chất lượng của các phòng xét nghiệm còn hạn chế…
Để nâng cao chất lượng phòng xét nghiệm, TS Hà Anh Đức đề nghị, các sở y tế cần tiếp tục chỉ đạo nâng cao chất lượng phòng xét nghiệm, kiểm tra, công khai mức chất lượng và thực hiện liên thông kết quả gắn với hồ sơ bệnh án điện tử; các cơ sở khám chữa bệnh phải tuân thủ quy định của Bộ Y tế, áp dụng mã dùng chung để kết nối liên thông, vừa đáp ứng chuyên môn vừa giảm chi phí. Đồng thời, các Trung tâm kiểm chuẩn xét nghiệm phát huy vai trò hỗ trợ, bảo đảm công tác kiểm chuẩn, triển khai đầy đủ chương trình ngoại kiểm và so sánh liên phòng theo chỉ đạo.
