(Tiếp theo kỳ trước)
Các phương tiện tầm soát ung thư đã được công nhận có hạn chế không?
Một số phương tiện đắt tiền, đó là hạn chế thứ nhất.
Hạn chế thứ hai, tầm soát cho kết quả là ung thư hoặc không nhưng thực tế kết quả ngược lại, trong y học gọi là dương tính giả và âm tính giả.
Thật khó khăn khi phải chọn lựa giữa phương tiện tầm soát rẻ tiền không chính xác và phương tiện đắt tiền chính xác hơn. Nếu vì chi phí cao mà chọn các phương tiện rẻ tiền có giá trị thấp thì chúng ta phải nhớ rằng khả năng phát hiện ung thư sớm rất thấp, khả năng bỏ sót bệnh cao, nhiều khi đã mắc ung thư rồi mà phát hiện không ra.
CT-scan có thể phát hiện những bất thường, tổn thương nhỏ ở phổi
Ai sẽ là đối tượng của tầm soát ung thư?
Đối tượng nguy cơ cao là những người trong gia đình có người bị ung thư, thuộc nhóm tuổi có tỉ lệ mắc bệnh cao, những người có tiếp xúc yếu tố nguy cơ cao gây ung thư.
Chẳng hạn, ung thứ vú thường gặp ở nữ trên 40 tuổi, phụ nữ béo phì, phụ nữ mãn kinh dùng nội tiết tố nữ thay thế; ung thư đại tràng thường gặp ở người trên 50 tuổi, tiền căn gia đình có người bị ung thư đại tràng.
Tầm soát theo chương trình là tầm soát cho một nhóm người trong dân số nguy cơ cao mắc các bệnh ung thư thường gặp.
Tầm soát cá nhân là những người trong nhóm nguy cơ nhận thức được ích lợi của tầm soát và tự đi tầm soát.
Ung thư nào được đưa vào chương trình tầm soát hàng đầu?
Một ung thư được đưa vào tầm soát hàng đầu trong dân cư phải thỏa đủ các đặc điểm sau:
Ung thư thường gặp trong dân cư.
Đối tượng tầm soát của chương trình thuộc nhóm nguy cơ cao.
Có phương tiện dễ thực hiện, phát hiện bệnh ở giai đoạn sớm cao, chi phí thấp.
Có khả năng lấy được mẫu khi phát hiện tổn thương.
Khả năng trị khỏi cao, cải thiện được sống còn và giảm tỉ lệ tử vong.
Các loại ung thư đủ tiêu chuẩn trên bao gồm: ung thư vú, cổ tử cung, đại trực tràng, phổi.
Các loại ung thư gần đủ tiêu chuẩn trên bao gồm: tuyến tiền liệt, bọng đái, tinh hoàn, nội mạc tử cung, buồng trứng, hốc miệng, thực quản, dạ dày, gan, bướu nguyên bào thần kinh.
Tổn thương phát hiện khi tầm soát sẽ được xác định là ung thư, có vậy đúng không?
Không phải vây?
Các loại tổn thương có thể phát hiện khi tầm soát bao gồm không có bất thường nào, tổn thương lành tính, tổn thương tiền ung thư, tổn thương nghi ngờ ung thư thấp, tổn thương nghi ngờ ung thư cao.
Các tổn thương tiền ung thư là những tổn thương có khả năng chuyển thành ung thư sau nhiều năm.
Các tổn thương nghi ngờ ung thư thấp đa số sẽ được theo dõi và đánh giá lại trong thời gian ngắn.
Tổn thương nghi ngờ ung thư cao sẽ được lấy mẫu tế bào (mẫu nhỏ) hoặc mẫu mô (mẫu lớn) để xác định ung thư. Ví dụ như đốm vôi hóa li ti phát hiện trên nhũ ảnh, polyp phát hiện trong nội soi đại tràng (ruột già), một khối trong gan kèm theo AFP tăng, một khối trong tuyến tiền liệt kèm PSA tăng, một chỗ dày mất bóng trong nội soi dạ dày, một nhân giáp vôi hóa li ti hoặc tăng sinh mạch máu trung tâm, dị sản nặng kèm theo HPV dương tính ở cổ tử cung...
Xét nghiệm PSA có giá trị trong chẩn đoán ung thư tuyến tiền liệt
Tầm soát ung thư vào thời điểm nào và khi nào lặp lại tầm soát?
Khi bạn muốn tầm soát ung thư thì nên thực hiện càng sớm càng tốt, khi bắt đầu vào tuổi nguy cơ. Nên lặp lại định kỳ 6 tháng, 1 năm, 2 năm… tùy theo loại ung thư.
Ngoài ra, chưa đến kỳ tầm soát nhưng bạn có bất cứ dấu hiệu nào nghi ngờ ung thư thì nên đi khám chuyên khoa ngay.
Khi bạn đi tầm soát hãy đặt các câu hỏi đối với bác sĩ
Bác sĩ đề nghị cho tôi những xét nghiệm nào? Tại sao?
Chi phí xét nghiệm bao nhiêu? Bảo hiểm sức khỏe có giúp trả chi phí cho các xét nghiệm tầm soát không?
Các xét nghiệm có gây tác hại gì không?
Sau khi làm xét nghiệm, bao lâu tôi sẽ biết kết quả?
Nếu kết quả có vấn đề, bác sĩ sẽ thấy thế nào nếu tôi bị ung thư?
Tóm lại, tầm soát ung thư định kỳ và đúng phương pháp giúp phát hiện tổn thương tiền ung thư và ung thư giai đoạn rất sớm, sẽ đem đến cơ hội chữa khỏi bệnh rất cao và ít tốn kém. Để được hướng dẫn tầm soát một cách cụ thể, các bạn hãy đến các cơ sở y tế chuyên khoa có đủ phương tiện và chuyên môn.
