Tại sao nhận thức nên là dấu hiệu sinh tồn thứ sáu?

Trong khoa học về sức khỏe ngày nay trên toàn thế giới, huyết áp, hô hấp, nhiệt độ và mạch thường được xem là dấu sinh hiệu cần đánh giá mỗi ngày. Ở nhiều nơi, bệnh nhân được yêu cầu mô tả mức độ cơn đau theo thang điểm 10 hoặc bằng hình ảnh. Thông tin từ các dấu hiệu sinh tồn cho biết những thông tin ban đầu về sức khỏe, theo dõi theo thời gian, cung cấp các thông tin hữu ích cho bệnh nhân hoặc nhân viên y tế. Những dấu hiệu này dễ đo, dễ giải thích và phổ thông. Nhưng có một thứ bị thiếu sót trong các dấu hiệu sinh tồn- dấu hiệu nhận thức.

TẠI SAO LẠI ĐO LƯỜNG NHẬN THỨC

Lợi ích của việc nhận ra sa sút trí tuệ trong giai đoạn sớm đã được ghi nhận. Các lợi ích này bao gồm có thể tiếp cận điều trị sớm và giáo dục cách phòng ngừa sự tiến triển bệnh cũng như loại trừ các nguyên nhân có thể đảo ngược được và cho phép bệnh nhân và gia đình của họ đưa ra các kế hoạch cho tương lai.

Điều quan trọng khi đánh giá giai đoạn nhận thức ở bệnh nhân là đem lại lợi ích về chi phí y tế cho bệnh nhân nói riêng và cho cả đất nước nói chung. Bệnh nhân Alzheimer thường không chỉ mắc riêng bệnh này- 75% bệnh nhân có thêm một hoặc nhiều bệnh mạn tính đi kèm. Bệnh bệnh nhân mắc AD và một bệnh mạn tính thường có hóa đơn y tế cao hơn- khoảng 75-300% so với bệnh nhân mắc một bệnh mạn tính.

Chăm sóc bệnh nhân đái tháo đường bao gồm thuốc, chăm sóc bàn chân, tái khám, và không khó để nhận ra rằng nếu đái tháo đường không được kiểm soát tốt, thì việc kiểm soát nhận thức cũng sẽ khó khăn hơn, đặc biệt là trong trường hợp suy giảm nhận thức không được nhận ra và được thêm vào trong những lần thăm khám tiếp theo.

Thêm vào đó, việc chăm sóc tốt các vấn đề về Alzheimer và  sa sút trí tuệ khác giúp phòng ngừa nhập viện hơn 30% trường hợp và 21% các trường hợp tái nhập viện trong 30 ngày. Đây rõ ràng là một lợi ích về tài chính đối với cá nhân và cả hệ thống y tế.

Các bác sĩ và các bệnh nhân lớn tuổi cần nhìn nhận được sự cần thiết của đánh giá nhận thức. Trong một cuộc khảo sát, 94% các bác sĩ chăm sóc sức khỏe ban đầu nhận ra tầm quan trọng của việc đánh giá nhận thức của bệnh nhân từ 65 tuổi trở lên. Cuộc khảo soát cũng cho thấy 4 trên 5 người lớn tuổi tin sự quan trọng của việc kiểm tra suy nghĩ và trí nhớ của họ, giống như các kiểm tra thường quy, nhưng họ vẫn phải chờ các bác sĩ của họ hỏi về các vấn đề về suy nghĩ và trí nhớ. Thật không may, chỉ một phần tư người lớn tuổi cho biết rằng nhân viên y tế có hỏi họ rằng họ có lo lắng gì về vấn đề suy nghĩ và trí nhớ của họ.

Sự mất liên kết giữa điều mong muốn và thực hành cho thấy việc sử dụng hạn chế của việc đánh giá sức khỏe này.

AI LÀ NGƯỜI ĐÁNH GIÁ NHẬN THỨC

Hội chứng Alzheimer theo nhiều   nghiên cứu cho thấy câu hỏi trong hệ thống chăm sóc sức khỏe là thích hợp nhất để đánh giá nhận thức khi lấy các dấu hiệu sinh tồn thường quy. Họ đã tìm ra rằng bác sĩ chăm sóc sức khỏe ban đầu là thích hợp nhất để đánh giá nhanh nhận thức vì nhiều lý do.

Bác sĩ chăm sóc sức khỏe ban đầu là người đầu tiên tiếp xúc với bệnh nhân lớn tuổi. Những người này có mối quan hệ lâu dài với bệnh nhân, và thường gặp bệnh nhân hơn những bác sĩ thần kinh, tâm lý hoặc các chuyên khoa khác. Bởi vì những bác sĩ này chăm sóc bệnh nhân liên tục, do đó họ có thể nhận ra sự thay đổi, và bác sĩ chăm sóc sức khỏe ban đầu cũng hợp tác với các bộ phận khác trong hệ thống sức khỏe. Thêm vào đó, bệnh nhân thường cởi mở thảo luận các vấn đề nhạy cảm, như trí nhớ với nhân viên y tế họ biết và tin tưởng.

KHI NÀO ĐÁNH GIÁ NHẬN THỨC

Dịp lý tưởng nhất để đánh giá thường quy giúp nhận ra các vấn đề về nhận thức là trong kiểm tra sức khỏe tổng quát hằng năm.

Sự nhận thức về hiệu quả của đánh giá này đã được tăng cao, nhưng số bệnh nhân được thực hiện còn thấp. Năm 2016, chỉ 19% của 55.3 triệu bệnh nhân được đánh giá.

ĐÁNH GIÁ NHẬN THỨC NHƯ THẾ NÀO

Hội Alzheimer năm 2019 đã cho ra đời công cụ đánh giá nhận thức nhanh, được thực hiện bởi bác sĩ chăm sóc sức khỏe ban đầu. Công cụ đánh giá này bao gồm nhiều biểu mẫu

· Hỏi trực tiếp bệnh nhân có lo lắng về nhận thức

· Quan sát bệnh nhân tương tác và chức năng nhận thức trong những lần thăm khám

· Tìm kiếm thông tin về chức năng nhận thức của bệnh nhân từ gia đình và bạn bè

· Thăm khám, hỏi tiền sử bệnh lý, tiền sử gia đình

· Sử dụng một hoặc nhiều công cụ nhanh để đo lường chứng năng nhận thức.

Để giúp bác sĩ có thể đánh giá nhận thức nhanh, hộiAzlheimer đã đề nghị  bộ công cụ đánh giá nhận thức bao gồm các lược đồ trong thăm khám định kỳ hằng năm để đánh giá nhận thực. Làm quen với bộ công cụ này là bước đi đầu tiên để thực hiện đánh giá nhận thức ở kiểm tra sức khỏe người cao tuổi. Thật không may, chưa đến 40% bác sĩ chăm sóc sức khỏe ban đầu quen với bộ công cụ này, và ít hơn một phần ba cho biết sử dụng chúng.

ĐÃ ĐẾN LÚC HÀNH ĐỘNG

Có nhiều lý do bác sĩ chăm sóc sức khỏe ban đầu không sử dụng bộ công cụ trong thăm khám thường quy ở người lớn tuổi. Các báo cáo cho thấy, nhiều người lớn tuổi không có triệu chứng, nhiều người từ chối đánh giá, các phương pháp điều trị cho bệnh Alzheimer và hơn một nửa bác sĩ chăm sóc sức khỏe ban đầu cho biết không có đủ thời gian cho thêm một đánh giá.

Tuy nhiên, những lý do này không thể chống lại các con số. Hội Alzheimer thống kê các bác sĩ chăm sóc sức khỏe ban đầu và người lớn tuổi cho thấy các bác sĩ đã nhận ra được tầm  quan trọng của đánh giá nhận thức, và người lớn tuổi hiểu được giá trị, nhưng vẫn chờ bác sĩ hỏi về các vấn đề về suy nghĩ và trí nhớ. Sử dụng các nguồn lực và công cụ được cung cấp bởi Hội, đã đến lúc tất cả các bác sĩ chăm sóc sức khỏe ban đầu cần suy nghĩ cẩn thận về số lượng và chất lượng các đánh giá nhận thức được thực hiện trong thực hành. Đã đến lúc đưa đánh giá nhận thức là dấu hiệu sinh tồn thứ 6.

Ths.Bs Nguyễn Tường Vy, Bệnh viện Chợ Rẫy