Cimetidin là thuốc cản trở việc gắn histamin lên thụ thể H2 do đó ức chế việc tăng tiết acid (do bệnh lý, do thức ăn, do dùng các chất kích thích) tại dạ dày. Khi làm giảm acid cimetidin cũng đồng thời làm giảm việc sản xuất pepsin của dạ dày. Do dó cimetidin được dùng trong điều trị viêm loét dạ dày tá tràng, trong chứng trào ngược dạ dày - thực quản và trong các bệnh lý tăng tiết acid dịch vị.
Cimetidin dạng uống thường bán không có đơn. Nhiều người thường tự ý mua dùng theo kinh nghiệm hoặc theo mách bảo, và khi sử dụng lại ít người lưu ý đến các tác dụng phụ của thuốc. Điều này có thể làm người bệnh gặp tác dụng phụ, thậm chí việc tự ý tăng liều và kéo dài có thể gây nguy cơ tai biến.
Có thể dùng cimetidin điều trị loét dạ dày.
Dưới đây là một số tác dụng phụ của cimetidin người sử dụng cần lưu ý:
Gây lú lẫn kích động hoang tưởng: người già, người suy gan thận khi sử dụng cimetidin sẽ bị giảm chuyển hóa, làm tăng lượng cimetidin trong huyết tương, nên dễ gây ra lú lẫn, kích động và hiện tượng này sẽ mất đi khi ngừng thuốc. Cách khắc phục: với các đối tượng này, cần giảm liều dùng ( 30%-50% so với người bình thường), không được dùng liều cao kéo dài, tránh dùng cùng lúc với các thuốc an thần gây ngủ.
Làm giảm khả năng tình dục của nam giới: với nam, cimetidin kháng androgen. Dùng liên tục từ 8 tuần trở lên sẽ làm giảm lượng tinh dịch và suy yếu hoạt động tình dục. Dùng liều cao kéo dài hàng năm sẽ gây bất lực.Với nữ, dùng liên tục từ 8 tuần trở lên sẽ làm tăng tiết prolactin làm chảy sữa, gây căng vú. Tác dụng bất lợi cho nam và nữ sẽ hết dần khi ngừng thuốc. Khắc phục: tránh dùng thuốc kéo dài.
Gây một số bất lợi khi dùng không đúng liều đúng cách
Cimetidin làm giảm acid của dạ dày nhưng nếu giảm acid quá mức sẽ tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển, ảnh hưởng không lợi đến tiêu hóa thức ăn. Mặt khác, khi dùng cimetidin ức chế tiết acid song nếu ngừng dùng đột ngột sẽ tái phát sự tăng acid cấp tính (có thể làm chảy máu hay thủng dạ dày). Việc giảm tiết acid sẽ tùy theo liều và cách dùng. Nếu dùng liều 300mg sau bữa ăn sẽ giảm khoảng 50% trong 2 giờ đầu và 75% trong 2 giờ sau. Nếu dùng 800mg vào lúc ngủ sẽ giảm trung bình 50% kéo dài trong 24 giờ. Trong đợt điều trị viêm loét dạ dày cấp, cimetidin thường sử dụng với liều dùng, mỗi ngày 3 lần (200mg vào hai lần sau bữa ăn và 400mg vào lúc đi ngủ), mỗi đợt dùng ít nhất là 6 tuần. Để phù hợp với cách dùng trên hiện trên thị trường có rất nhiều biệt dược cimetidin với nhiều dạng dùng, hàm lượng khác nhau (viên dập viên sủi 200-300-400-800mg, sirô 5ml 300-40mg, dịch truyền 100ml-400mg...). Khi mua dùng cần tránh sự nhầm lẫn. Nếu dùng sai hàm lượng, liều lượng hoặc muốn chóng khỏi mà tăng liều hay uống gộp các thuốc trong ngày vào thời điểm không thích hợp sẽ có hại, có thể xảy ra tai biến (đặc biệt nghiêm trọng với người già và người suy gan suy thận).
Gây tương tác với nhiều thuốc
Cimetidin chuyển hóa bởi cytochrom- 450 do đó làm cho sự chuyển hóa một số thuốc phụ thuộc vào cytochrom bị ngừng trệ làm tăng nồng độ máu của các thuốc này gây ra tác hại như dùng quá liều. Ví dụ: khi dùng chung, cimetidin làm tăng nồng độ thuốc tiểu đường metformin (gây nguy cơ hạ quá mức đường huyết), làm tăng nồng độ thuốc chống đống máu warfarin (gây nguy cơ chảy máu), làm tăng nồng độ thuốc huyết áp nifedipin (gây nguy cơ tụt quá mức huyết áp). Bởi vậy tránh dùng chung cimetidin với các thuốc này. Trong trường hợp bắt buộc phải dùng chung (do yêu cầu chữa bệnh) thì phải có ý kiến và sự điều chỉnh liều các thành phần của thầy thuốc.
Với thai nhi và trẻ bú mẹ
Thuốc đi vào nhau thai, bài tiết vào sữa mẹ nhưng chưa có bằng chứng gây hại cho thai nhi hay ảnh hưởng đến trẻ bú. Tuy nhiên để chắc chắn không nên dùng cho người mang thai cho con bú.
Cimetidin dùng đường truyền
Nếu truyền với tốc độ nhanh sẽ làm tăng histamin máu gây loạn nhịp tim và hạ huyết áp. Chỉ được truyền cimetidin tại bệnh viện có đủ điều kiện (chỉ định, theo dõi dùng, xử lý sự cố). Không nên truyền cimetidin tại nhà hay tại tuyến y tế không đủ điều kiện.
DS. Hà Thủy Phước
