Bài viết này giúp bạn hiểu rõ những rủi ro có thể gặp phải khi dùng PrEP và cách sử dụng an toàn, hiệu quả.
1. Tác dụng phụ thường gặp của PrEP
Cũng như các thuốc kháng virus khác, truvada, descovy, yeztugo và apretude – bốn loại PrEP được phê duyệt – có thể gây ra tác dụng phụ.
Phần lớn các tác dụng này nhẹ và thoáng qua, thường tự hết sau khoảng một tuần khi cơ thể thích nghi với thuốc. Tuy nhiên, một số trường hợp hiếm gặp có thể xảy ra tác dụng phụ nghiêm trọng, đặc biệt ở người có bệnh lý nền.
Truvada và descovy đều chứa hoạt chất tenofovir, song khác nhau ở dạng bào chế. Do descovy cung cấp tenofovir ở liều thấp hơn, tỷ lệ tác dụng phụ của thuốc này (2–5%) thấp hơn so với truvada (5–9%).
Tác dụng phụ phổ biến của PrEP đường uống
- Truvada: Mệt mỏi, buồn nôn, tiêu chảy, chóng mặt, phát ban nhẹ, đau đầu, mất ngủ.
- Descovy: Tiêu chảy, buồn nôn, đau đầu, mệt mỏi, đau dạ dày.
Tác dụng phụ phổ biến của PrEP đường tiêm
- Apretude: Phản ứng tại chỗ tiêm (sưng, đau, đỏ), tiêu chảy, sốt, đau đầu, mất ngủ, mệt mỏi.
- Yeztugo: Phản ứng tại chỗ tiêm, đau đầu, buồn nôn.
Cũng như các thuốc kháng virus khác, PrEP có thể gây ra một số tác dụng phụ mà người dùng cần nhận biết...
Tác dụng phụ nghiêm trọng cần lưu ý
Với PrEP đường uống (truvada hoặc descovy), suy thận là rủi ro đáng lo ngại nhất, đặc biệt ở những người đã có bệnh thận từ trước hoặc đang dùng các thuốc đào thải qua thận.
Dấu hiệu cảnh báo gồm:
- Mệt mỏi, chán ăn, buồn nôn hoặc nôn.
- Yếu cơ, rối loạn nhịp tim, lú lẫn.
Hầu hết các trường hợp sẽ phục hồi chức năng thận sau khi ngừng thuốc.
Apretude có cảnh báo về khả năng gây phản ứng quá mẫn nghiêm trọng, tổn thương gan và rối loạn trầm cảm. Người dùng cần được theo dõi chức năng gan định kỳ và nên báo ngay với bác sĩ nếu xuất hiện các triệu chứng bất thường như:
- Phát ban, sốt, phồng rộp, sưng mặt, môi hoặc lưỡi.
- Khó thở, vàng da hoặc vàng mắt.
- Cảm giác buồn bã kéo dài, mất ngủ hoặc có ý nghĩ tiêu cực.
2. Cảnh báo đặc biệt và các nhóm cần thận trọng
Truvada và descovy mang hộp cảnh báo (mức cảnh báo cao nhất từ Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ – FDA) về nguy cơ bùng phát viêm gan B sau khi ngừng thuốc.
Vì vậy, người đang mắc viêm gan B không nên tự ý ngừng PrEP, và cần được bác sĩ theo dõi chức năng gan thường xuyên. Nếu cần thiết, nên kết hợp điều trị viêm gan B song song.
Các nghiên cứu cho thấy truvada và descovy an toàn trong thai kỳ và khi cho con bú. Một nghiên cứu năm 2016 đăng trên PLoS Medicine chỉ ra rằng, lượng tenofovir và emtricitabine truyền qua sữa mẹ rất thấp, thậm chí hầu hết trường hợp không phát hiện được. Tuy nhiên, hiện chưa có đủ dữ liệu về độ an toàn của apretude và yeztugo trong thai kỳ hoặc thời gian cho con bú.
Do đó, nếu đang mang thai, có kế hoạch mang thai hoặc cho con bú, người dùng nên trao đổi kỹ với bác sĩ để cân nhắc lợi ích – nguy cơ trước khi tiếp tục sử dụng PrEP.
3. Tương tác thuốc có thể gây nguy hiểm
Một số thuốc có thể làm tăng độc tính hoặc giảm hiệu quả của PrEP.
3.1 Đối với truvada và descovy:
Nguy cơ lớn nhất là tổn thương thận khi dùng cùng các thuốc đào thải qua thận, bao gồm:
- Kháng sinh aminoglycoside: Gentamicin, tobramycin, streptomycin.
- Thuốc kháng virus: Valganciclovir, valacyclovir, cidofovir, acyclovir.
- Thuốc kháng viêm không steroid (NSAID) liều cao: Ibuprofen, naproxen, celecoxib, diclofenac.
Nếu phải dùng đồng thời, bác sĩ có thể cần điều chỉnh liều hoặc thay đổi thuốc để bảo vệ chức năng thận.
3.2 Đối với apretude:
Một số thuốc có thể làm giảm nồng độ cabotegravir trong máu, khiến hiệu quả PrEP suy giảm, bao gồm:
- Thuốc chống co giật: Carbamazepine, oxcarbazepine, phenobarbital, phenytoin.
- Thuốc điều trị lao: Rifampin, rifapentine, rifabutin.
Người đang sử dụng các thuốc này nên thông báo cho bác sĩ để được tư vấn thay thế phù hợp.
4. Lời khuyên cho người đang hoặc sắp dùng PrEP
- Luôn báo cho bác sĩ tất cả các loại thuốc bạn đang dùng, kể cả thuốc thảo dược, thực phẩm chức năng hay thuốc không kê đơn.
- Không tự ý ngừng hoặc thay đổi liều PrEP mà không có hướng dẫn y tế.
- Tái khám và xét nghiệm định kỳ theo hướng dẫn để theo dõi chức năng gan, thận và tình trạng HIV.
- Nếu có bất kỳ biểu hiện bất thường nào khi đang sử dụng thuốc, hãy ngừng dùng và liên hệ bác sĩ ngay.
Tóm lại, PrEP là công cụ hiệu quả giúp phòng ngừa lây nhiễm HIV, nhưng không phải không có rủi ro. Việc hiểu rõ tác dụng phụ, cảnh báo và tương tác thuốc sẽ giúp người dùng chủ động hơn trong việc bảo vệ sức khỏe, đảm bảo hiệu quả dự phòng tối đa và an toàn lâu dài.
Mời độc giả xem thêm:
