Mệt mỏi là tình trạng kiệt sức về thể chất hoặc tinh thần hay do cả hai. Người bị mệt mỏi thường cảm giác thiếu năng lượng và động cơ hoạt động, khó tập trung, giảm trí nhớ… Trong trường hợp mệt mỏi kéo dài, rối loạn cảm xúc có thể dẫn đến trầm cảm, ảnh hưởng nhiều đến sinh hoạt hàng ngày.
Triệu chứng và nguyên nhân
Triệu chứng:
- Mệt mỏi, buồn ngủ.
- Kiệt sức, thiếu năng lượng hoạt động.
- Khó tập trung, giảm trí nhớ.
- Yếu hay đau nhức cơ.
Nhức đầu, viêm họng…
Nguyên nhân:
Có nhiều nguyên nhân gây ra tình trạng mệt mỏi:
- Làm việc quá sức, không có thời gian nghỉ ngơi.
- Căng thẳng, lo âu, stress.
- Chế độ dinh dưỡng kém.
- Lối sống: ít vận động, hút thuốc, uống bia rượu nhiều.
- Tuổi tác: tuổi càng cao gây ra quá trình lão hóa, mất cân bằng nội tiết tố, suy giảm hệ miễn dịch của cơ thể.
- Bệnh lý: bệnh thiếu máu, đái tháo đường, huyết áp thấp, rối loạn giấc ngủ… thường gây ra tình trạng mệt mỏi cho người bệnh.
- Thuốc: một số loại thuốc gây ra tác dụng phụ mệt mỏi kéo dài…
Các thuốc gây mệt mỏi
Một số loại thuốc trong quá trình sử dụng, gây ra tác dụng phụ khiến cơ thể mệt mỏỉ.
Hiện nay, y học vẫn chưa biết được nguyên nhân chính xác gây ra tình trạng mệt mỏi của thuốc, nhưng có hai giả thuyết được đa số các nhà khoa học công nhận.
- Các thuốc gây ức chế hoạt động của các chất dẫn truyền thần kinh (neurotransmitter) serotonin, adrenalin… như thuốc chống trầm cảm, thuốc kháng hitamin, thuốc chẹn beta… ảnh hưởng đến sự dẫn truyền các tín hiệu thần kinh trong não.
- Các thuốc gây độc tế bào (cytotoxic drugs) như các thuốc chống ung thư, ảnh hường đến quá trình trao đổi chất trong cơ thể.
Chính những rối loại cơ thể do các thuốc này gây ra sẽ dẫn đến tình trạng mệt mỏi của cơ thể. Sau đây là một số loại thuốc thường gây ra tác dụng phụ mệt mỏi:
Nhóm thuốc kháng histamin H1 (Chlorpheniramin, dexchlorpheniramin, loratadin…) có tác dụng ngăn chặn sự hoạt động của histamin gây ra các triệu chứng dị ứng (sổ mũi, hắt hơi, ngứa…). Nhóm thuốc này ức chế histamin, một chất dẫn truyền thần kinh nên gây ra tác dụng phụ mệt mỏi, buồn ngủ.
Nhóm thuốc chống trầm cảm ba vòng (amitriptyline, nortriptyline, clomipramine…) thường được sử dụng trong điều trị trầm cảm, rối loạn lo âu… Nhóm thuốc này có tác dụng ức chế sự hoạt động của serotonin và norepinephrine (những chất dẫn truyền thần kinh quan trọng trong não), nên khi sử dụng trong một thời gian dài sẽ gây ra tác dụng phụ buồn ngủ, mệt mỏi.
Nhóm thuốc an thần Benzodiazepin (Diazepam, lorazepam, triazolam…): thường được chỉ định trong điều trị rối loạn lo âu, mất ngủ… Nhóm thuốc này có tác dụng gia tăng chất ức chế dẫn truyền thần kinh GABA (axít gamma aminobutryic), ngăn chặn sự hoạt động của các tế bào thần kinh, nên khi sử dụng trong một thời gian dài sẽ gây ra tác dụng phụ mệt mỏi, buồn ngủ.
Nhóm thuốc chẹn Beta (atenolol, metoprolol, nadolol…) thường được sử dụng trong điều trị các bệnh lý tim mạch như cao huyết áp, đau thắt ngực, suy tim… Nhóm thuốc này ức chế sự hoạt động của các chất dẫn truyền thần kinh adrenaline (epinephrine) và noradrenaline (norepinephrine), nên khi sử dụng trong một thời gian dài sẽ gây ra tác dụng phụ mệt mỏi, buồn ngủ.
Nhóm thuốc chống ung thư (cyclophosphamid, cisplatin, bleomycin…) là những thuốc gây độc tế bào, ảnh hưởng đến quá trình trao đổi chất, làm thay đổi lượng protein và hoóc-môn trong cơ thể. Ngoài ra, khi tiêu diệt các tế bào ung thư, nhóm thuốc này còn gây ra những tác hại đến các tế bào lành tính. Vì vậy, nhóm thuốc chống ung thư thường gây ra tình trạng mệt mỏi cho người bệnh.
Ngoài các nhóm thuốc trên, còn có nhiều nhóm thuốc khác cũng gây ra tác dụng phụ mệt mỏi:
- Nhóm thuốc giảm đau opioid (hydrocodon, tramadol...).
- Nhóm thuốc chống động kinh (phenytoin, phenobarbital, carbamazepin…).
- Nhóm thuốc giãn cơ (cyclobenzaprine, eperison, methocarbamol…).
Trong quá trình sử dụng thuốc, nếu bị mệt mỏi do tác dụng phụ của thuốc gây ra, người bệnh cần thực hiện các biện pháp tạm thời sau:
- Vận động nhẹ như đi bộ.
- Hít thở sâu.
- Uống một chút cà phê hay nước trà.
Sau đó, nhanh chóng thông báo cho bác sĩ, để có hướng xử lý bằng cách điều chỉnh liều dùng hay thay đổi thời gian uống thuốc (uống vào buổi tối hay trước khi đi ngủ) hoặc thay thế một loại thuốc khác ít hoặc không gây ra tác dụng phụ mệt mỏi.
