Streptomycin là một kháng sinh có tác dụng diệt khuẩn, bằng cách ngăn cản quá trình tổng hợp bình thường protein của vi khuẩn. Đây là thuốc rất quen thuộc có trong công thức điều trị lao. Trong điều trị lao, không được dùng đơn độc streptomycin mà phối hợp cùng các thuốc chống lao khác để điều trị bệnh lao. Do streptomycin không được hấp thu qua đường ruột nên phải dùng đường tiêm bắp. Thuốc được đóng lọ 1g (bột để pha tiêm). Bột streptomycin hòa tan vào dung môi thích hợp (nước cất pha tiêm, natri clorid đẳng trương) trước khi dùng. Streptomycin thường được tiêm bắp mỗi ngày một lần.
Cũng như các thuốc kháng sinh khác, streptomycin cũng gây ra những tác dụng không mong muốn, quan trọng nhất là gây độc với tai, do thuốc làm tổn thương dây thần kinh ốc tai và tổn thương dây tiền đình gây chóng mặt, chẹn dẫn truyền thần kinh - cơ, phản ứng quá mẫn và hiếm khi gây độc cho thận.
Đối với tai, khả năng độc đối với tiền đình ở trẻ em cao hơn người lớn. Ở người bệnh có chức năng thận bình thường, yếu tố chủ yếu liên quan đến độc tính là liều dùng hàng ngày và tổng liều điều trị trong một thời gian nhất định. Liều dùng hàng ngày càng cao và điều trị trong thời gian dài thì tác dụng phụ trên tai (giảm khả năng nghe và tai biến trên tiền đình...) càng lớn. Ngoài ra, thuốc còn gây rối loạn thị lực (gặp ở 50% trường hợp), dị cảm (thường xảy ra quanh miệng và cũng có ở các vùng khác trên mặt và tay), viêm dây thần kinh ngoại biên.
Có thể gây ngộ độc cho tai. |
Phản ứng dị ứng có thể gặp ngoại ban da (xảy ra ở 5% người bệnh 7 - 9 ngày sau mũi tiêm đầu tiên), ban đỏ, sốt, mày đay, phù Quincke. Một số người bệnh khi dùng thuốc có thể bị mất khứu giác một phần hoặc toàn bộ (sau điều trị một thời gian dài), viêm rễ thần kinh, viêm tủy và những biến chứng thần kinh khác.... Khi thấy xuất hiện các phản ứng không mong muốn của thuốc này cần ngừng ngay điều trị bằng streptomycin.
Khi dùng thuốc cần chú ý: Khởi đầu và định kỳ làm test kích thích nóng lạnh ở tai và kiểm tra thính lực khi điều trị bằng streptomycin dài ngày. Khi có biểu hiện ù tai, đánh trống tai hoặc cảm giác điếc ở tai cần thiết phải kiểm tra thính lực hoặc kết thúc đợt điều trị hoặc cả hai. Cẩn thận với người dùng streptomycin để tránh phản ứng mẫn cảm ở da thường xuất hiện vào tuần thứ 2 và 3. Cũng như mọi chế phẩm tiêm bắp, chỉ tiêm streptomycin vào những cơ lớn và cẩn thận để giảm thiểu khả năng gây thương tổn thần kinh ngoại biên... Do thuốc có thể gây tổn thương bào thai (gây điếc ở trẻ sau này) nên không dùng thuốc cho người mang thai.
Dược sĩ Hoàng Thu thủy
