Collagen chính là một loại protein, chiếm khoảng 25% tổng lượng protein của cơ thể. Chức năng của nó là kết nối các tế bào, các mô của cơ thể với nhau làm cho cơ thể thành khối thống nhất.
Collagen trong da là yếu tố làm da chun giãn, đàn hồi. Vì vậy, khi suy giảm chất này sẽ làm da của chúng ta mất đi sự đàn hồi.
Vai trò của collagen và quá trình lão hóa da
Collagen làm da của ta mịn màng, trẻ trung và sinh động. Ngoài chức năng bảo vệ, da còn có chức năng biểu lộ tình cảm cũng phần lớn nhờ vào collagen. Tầm quan trọng của
collagen là yếu tố cấu thành cơ thể và quyết định sự tồn tại của cơ thể chúng ta. Đối với da, collagen có vai trò quyết định đến sự trẻ trung và chức năng của da. Lão hóa da chịu sự ảnh hưởng của 2 yếu tố: yếu tố nội sinh do thời gian của cuộc đời làm con người già đi (lão hóa da thực sự) và yếu tố ngoại sinh do những tác động môi trường bên ngoài mà ánh nắng mặt trời là nhân tố quan trọng nhất gây lão hóa da.
Các biểu hiện của lão hóa da có thể nhận biết là: da khô, khi sờ thấy thô ráp, da bị nhăn nheo, da nhẽo, da trùng xuống, da bị teo, da có màu vàng nhạt không còn hồng hào như trước nữa, xuất hiện các tổ chức tân sinh lành tính, các vết sắc tố và nám da, tóc muối tiêu rồi bạc. Cấu tạo vi thể có những thay đổi ở thượng bì da và ở trung bì nông, các nhú bì có chức năng nuôi dưỡng thượng bì trở nên mỏng và do vậy, da không được nuôi dưỡng đầy đủ như trước nữa. Sự tổng hợp vitamin D cũng suy giảm.
Trung bì cũng bị teo mỏng, giảm số lượng tế bào và mạch máu, thậm chí có nơi mất tế bào và mạch máu. Các sợi tạo keo như sợi chun (elastin), sợi keo (
collagen) và các chất cơ bản ở trung bì cũng giảm mạnh về số lượng và thay đổi về chất lượng, từ tuổi 30 trở đi, trung bình mỗi năm giảm 1%. Do những thay đổi này mà da trở nên lỏng lẻo, độ đàn hồi kém và bị nhăn nheo, bị trùng xuống, khả năng giữ nước của lớp sừng kém, do vậy, da không còn căng mọng như tuổi đôi mươi nữa.
Các sợi collagen giúp cho da không bị chùng nhão. |
Sử dụng collagen trong phòng chống lão hóa da
Collagen sử dụng có hiệu quả cao trong tái tạo, phục hồi cấu tạo và chức năng của da. Giúp cho bồi phụ lượng collagen của cơ thể bị mất đi theo năm tháng của cuộc đời. Như vậy, khi sử dụng collagen sẽ làm cho da trở nên mềm mại, đàn hồi hơn.
Cách sử dụng collagen trong chống lão hóa: có thể dùng cho phụ nữ sau 30 tuổi khi da bắt đầu có dấu hiệu của lão hóa hoặc trong một số trường hợp có thể dùng sớm hơn: khi ta bắt đầu thấy các vết nhăn hình "chân chim" ở đuôi mắt, khóe miệng, xuất hiện các nếp nhăn lớn, da chùng nhão, chảy sệ, mất đi sự căng mịn của tuổi đôi mươi, da không hồng hào, tươi nhuận mà bắt đầu sạm khô và thô. Hiệu quả khi sử dụng có thể nhận thấy được khi sử dụng collagen là xóa đi các nếp nhăn, phục hồi khả năng đàn hồi của da, ngăn chặn hình thành các nếp nhăn mới, tăng cường trẻ hóa tế bào, tăng khả năng giữ nước cho da.
Collagen còn được sử dụng trong điều trị một số bệnh lý của da như sẹo, rạn da, tổn hại sau mụn trứng cá, sau điều trị nám, sau các trị liệu laser chữa các bệnh da...
Một câu hỏi được đặt ra là khi sử dụng collagen có an toàn cho da không? Các sản phẩm collagen được bào chế từ động vật hoặc tảo biển, nhìn chung an toàn cho cơ thể. Uống collagen có thể hấp thu tốt, mọi lứa tuổi đều có thể sử dụng sản phẩm này. Tuy nhiên, bất cứ sản phẩm nào (kể cả thức ăn) có protein đều có thể gây dị ứng cho cơ thể.
Các sản phẩm collagen được sử dụng đưa vào cơ thể qua các đường: tiêm trực tiếp vào da; bôi, đắp trên da; ăn, uống.
Khi tiêm collagen, tức là đưa một lượng sản phẩm này vào cơ thể, collagen sẽ được hấp thu tại chỗ ở tổ chức được tiêm và còn có thể hấp thu vào toàn thân, trở thành một lượng bổ sung cho cơ thể. Như vậy, giống như các chất protein khác đều phải qua một quá trình hấp thu, chuyển hóa phức tạp và chính quá trình đó có thể tạo ra những phản ứng của cơ thể. Trong trường hợp nặng, đó là sốc phản vệ, đặc biệt với các loại collagen được bào chế từ động vật.
Trường hợp này cần xử trí như với các sốc phản vệ khác. Tuy nhiên, sốc phản vệ có thể hiếm gặp. Một loại phản ứng khác hay gặp là dị ứng, giống như ta ăn một số loại thức ăn có protein hay gây dị ứng như tôm, cua, cá..., cơ thể phản ứng mẩn đỏ, đôi khi phù dị ứng, có trường hợp phù trong thanh quản, đường hô hấp trên gây khó thở hoặc phù nhung mao ruột gây tiêu chảy dị ứng. Cách xử trí là uống các thuốc kháng histamin để giảm phản ứng dị ứng. Tất cả phản ứng phụ có thể xảy ra như khi ta dùng thuốc và cần được xử trí kịp thời, đúng cách để tránh tai biến xảy ra.
Hiện nay, đã có nhiều sản phẩm được chiết xuất và được bào chế bằng kỹ thuật enzym hóa để tạo ra các axít amin có phân tử lượng nhỏ giúp cho cơ thể dễ hấp thu và giảm khả năng gây dị ứng khi sử dụng.
PGS.TS. Nguyễn Duy Hưng (Tổng thư ký Hội Da liễu VN)
