Suy tuyến yên: Nguyên nhân, triệu chứng, phòng bệnh và điều trị

1.Tổng quan bệnh suy tuyến yên

1.1 Suy tuyến yên là bệnh gì?

Suy tuyến yên là tình trạng bệnh nhân suy giảm hoạt động của tuyến yên dẫn đến một hay nhiều hormone tuyến yên không được sản xuất đầy đủ, ảnh hưởng tới chức năng của tuyến đích mà tuyến yên chi phối. 

Tuyến yên là tuyến nội tiết nằm ở hố yên tại não, có vai trò quan trọng đối với hoạt động của hầu hết các tuyến khác trong cơ thể như tuyến giáp, tuyến thượng thận, sinh dục… Do đó, tuyến yên có vai trò lớn đối với việc cân bằng nước- điện giải, điều chỉnh huyết áp, các chức năng tình dục, trao đổi chất cơ bản…

Sự rối loạn hormone tuyến yên, hậu quả của việc suy tuyến yên, sẽ làm suy giảm sự sản xuất hormone của một hay nhiều tuyến trong cơ thể, dẫn đến hoạt động bất thường của các cơ quan. Các ảnh hưởng này có thể xảy ra một cách đột ngột hoặc từ từ, tùy tình trạng bệnh lý cụ thể.

Đây là bệnh lý khá hiếm gặp. Trung bình có khoảng 46/100.000 trường hợp suy tuyến yên, tỷ lệ mắc mới của bệnh là khoảng 4/100.000 người/năm.

1.2. Nguyên nhân suy tuyến yên

• Nguyên nhân tại tuyến yên hoặc các cơ quan lân cận:
• U: Khối u tuyến yên hoặc các khối u khác ở sọ hầu, màng não, u tế bào thần kinh đệm.
• Phẫu thuật tại tuyến yên: có thể dẫn đến biến chứng suy tuyến yên.
• Xạ trị đi qua tuyến yên như xạ trị đầu mặt cổ (điều trị u tuyến yên, ung thư vòm…) có thể là nguyên nhân gây nên rối loạn hormone tuyến yên trên bệnh nhân.
• Do bệnh lý khác tại tuyến yên như Hội chứng Sheehan (tình trạng tuyến yên bị suy giảm chức năng do mất máu nhiều sau sinh), đột quỵ tuyến yên do xuất huyết hoặc nhồi máu tuyến yên.

• Tình trạng nhiễm khuẩn: các bệnh lý viêm nhiễm như lao, giang mai, viêm não – màng não do vi khuẩn sinh mủ… có thể là nguyên nhân gây nên suy tuyến yên.
• Các vấn đề về mạch máu: nghẽn mạch trong xoang, phình động mạch cảnh, viêm động mạch thái dương, xuất huyết não do chấn thương sọ não… đều có thể tác động lên tuyến yên gây nên suy giảm hormone của tuyến.
• Một số trường hợp suy tuyến yên không rõ nguyên nhân.

2. Triệu chứng của bệnh suy tuyến yên

Bệnh có thể diễn tiến một cách từ từ, cũng có thể xuất hiện các triệu chứng một cách đột ngột do tình trạng xuất huyết ồ ạt vào tuyến yên. Tùy vào mức độ thiếu hụt hormone mà bệnh có các biểu hiện lâm sàng khác nhau. Các triệu chứng này đến từ sự rối loạn hoạt động và chức năng của các tuyến mà tuyến yên chi phối.

Biểu hiện trên tuyến giáp

Khi sự suy giảm hormone tuyến yên tác động lên hoạt động của tuyến giáp, bệnh nhân có triệu chứng mệt mỏi, táo bón, đầy hơi, có thể tăng cân.

Biểu hiện trên cơ quan sinh dục

Đối với nữ: Hoạt động của buồng trứng có thể bị thay đổi do hậu quả của rối loạn hormone tuyến yên, gây ra những rối loạn trong chu kỳ kinh nguyệt. Âm đạo có thể trở nên khô hơn và đau khi quan hệ tình dục.Đối với nam: Ở những bệnh nhân suy giảm hormone tuyến yên có thể xảy ra tình trạng rối loạn cương dương.

Các triệu chứng khác: Đau đầu, cứng cổ, rối loạn thị giác, hạ huyết áp, tăng nhạy cảm ánh sáng…

Đối tượng nguy cơ bệnh suy tuyến yên

• Những bệnh nhân có các yếu tố dưới đây có nguy cơ suy tuyến yên:
• Có u tại tuyến yên hoặc các khối u chèn ép vùng dưới đồi.
• Dị dạng bẩm sinh.
• Tiền sử phẫu thuật bóc u ở tuyến yên.
• Tiền sử xạ trị vào tuyến yên hoặc vùng dưới đồi.
• Chấn thương, xuất huyết tuyến yên.
• Tiền sử chấn thương sọ não, đặc biệt là ở nền sọ.
• Nhiễm trùng não – màng não, úng não.
• Đột quỵ não.
• Tiền sử mất máu hậu sản.

3. Bệnh suy tuyến yên có lây nhiễm không?

Bệnh suy tuyến yên là bệnh không thể lây nhiễm.

4. Cách phòng bệnh suy tuyến yên

Suy tuyến yên có thể xảy ra với bất cứ ai, không thể phòng ngừa triệt để. Nên duy trì thói quen khám sức khỏe định kỳ để phát hiện và điều trị kịp thời những nguy cơ dẫn đến suy tuyến yên.

Các đối tượng nguy cơ cao mắc bệnh suy tuyến yên như có tiền sử chấn thương, xạ trị vùng dưới đồi-tuyến yên, phẫu thuật u vùng tuyến yên, tiền sử mất máu hậu sản… cần được theo dõi chặt chẽ để có thể phát hiện và điều trị sớm các rối loạn chức năng tuyến yên.

Bệnh nhân suy tuyến yên có thể phòng ngừa các biến chứng xấu của bệnh nhờ các biện pháp:

• Tuân thủ chỉ định điều trị của bác sĩ, uống thuốc đúng liều lượng, thời gian.
• Tái khám thường xuyên theo lịch hẹn của bác sĩ để kiểm tra tình trạng bệnh lý cũng như nồng độ hormone tuyến yên.
• Khi bệnh nhân cảm thấy mệt mỏi hay có các dấu hiệu như hoa mắt, sốt, buồn nôn, nôn hay bất kỳ triệu chứng bất thường nào, cần đi khám ngay để tránh các biến chứng nguy hiểm của bệnh.

5. Cách điều trị bệnh suy tuyến yên

Việc điều trị ở bệnh nhân suy tuyến yên là hết sức cần thiết để có thể tránh được các diễn tiến xấu và nguy hiểm đe dọa tính mạng. Bệnh nhân suy tuyến yên được điều trị đúng có thể nâng cao chất lượng cuộc sống, giảm nguy cơ mắc các bệnh lý tim mạch, cơ xương khớp, tâm thần…

Tùy thuộc vào nguyên nhân suy tuyến yên trên bệnh nhân là gì, đặc điểm và tính chất của khối u mà bác sĩ sẽ chỉ định các phương pháp điều trị phù hợp cho từng bệnh nhân.

5.1 Liệu pháp thay thế hormone tuyến yên

• Hormone tuyến yên thay thế: sẽ được chỉ định để bù lại lượng hormone mà tuyến yên không sản xuất đủ. Thời gian sử dụng thuốc ở bệnh nhân suy giảm hormone tuyến yên có thể là suốt đời để có thể ngăn ngừa các triệu chứng tái phát.
• Các hormone thay thế trong trường hợp suy tuyến đích (nếu có): điều trị suy thượng thận với Hydrocortisone hoặc Prednisolon; điều trị suy giáp với hormone giáp; điều trị suy sinh dục do suy tuyến yên với các hormone Estrogen (đối với nữ) hay Testosteron (đối với nam)…

5.2 Thuốc điều trị suy tuyến yên

• Các loại thuốc có tác dụng điều trị triệu chứng suy tuyến yên được bác sĩ chỉ định. Việc điều trị và theo dõi thường xuyên sẽ giúp người bệnh có cuộc sống và sức khỏe ổn định lâu dài.

5.3 Phẫu thuật

• Được đặt ra ở các bệnh nhân suy tuyến yên có sự phát triển bất thường tại tuyến yên hoặc các mô gần não.