Mùa xuân hè là thời điểm sinh sản của sứa biển nên chúng thường tích lũy nhiều độc tố có thể gây ngộ độc thực phẩm, ảnh hưởng tới sức khỏe con người. Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế) khuyến cáo người dân không nên sử dụng sứa biển làm thức ăn, làm gỏi ăn sống, đặc biệt không sử dụng làm thức ăn cho trẻ em để phòng ngừa tiêu chảy.
Sứa biển là động vật không có xương sống, sống ở biển hay những nơi nước mặn. Mùa sứa biển bắt đầu từ sau Tết Nguyên Đán và kéo dài tới tận mùa hè. Sứa còn sống chứa nhiều độc tố và khi chạm phải, con người sẽ bị dị ứng.
Theo Cục An toàn thực phẩm , độc tố của sứa biển khi xâm nhập vào cơ thể con người có thể gây đau đầu, tức ngực, tím tái, vã mồ hôi, khó thở, buồn nôn, nôn khan, đau bụng và tiêu lỏng nhiều lần, mạch nhanh, nhỏ, huyết áp tụt... Ở thể tối cấp, tai biến xảy ra tức thì sau khi độc tố của sứa biển xâm nhập vào máu nạn nhân. Nạn nhân nôn nao, nhức đầu, tức ngực, tím tái, vã mồ hôi, khó thở nhanh, buồn nôn, nôn khan, đau bụng và tiêu lỏng nhiều lần, mạch nhanh, nhỏ, huyết áp tụt. Nạn nhân đi vào trạng thái lơ mơ, nhiều khi co giật, có thể hôn mê cần đưa ngay vào bệnh viện để chống sốc phản vệ.
Ở thể cấp hay bán cấp, sau chừng 15 phút chạm phải sứa, nạn nhân ngứa ở bàn tay, bàn chân, trên da nổi ban đỏ từng vùng, nổi mày đay toàn thân, phù Quineke ở mắt, môi, mặt, thanh quản nên ngạt thở, mạch nhanh, yếu. Tim đập nhanh đều, huyết áp hạ thấp, ho khan, khó thở khò khè. Thanh quản phù gây khó thở. Nạn nhân buồn nôn, đau bụng, tiêu chảy, chảy nước mắt, chảy nước mũi, vã mồ hôi. Đây là biểu hiện sốc phản vệ, cần đưa ngay vào bệnh viện chống sốc. Ở thể nhẹ, nạn nhân chỉ có phản ứng ngoài da, tại chỗ nổi rát, mẩn đỏ và ngứa nhiều. Toàn thân chỉ cảm thấy khó chịu, không nên quá lo lắng.
Tại Việt Nam, sứa biển được sử dụng khá phổ biển để chế biến một số món như gỏi, nộm, lẩu, canh, bún. Tuy nhiên trong quá trình chế biến sứa phải được ngâm qua 3 lần trong nước muối và phèn, khi đó, thịt sứa sẽ chuyển sang mầu đỏ nhạt hoặc vàng nhạt thì mới đem sử dụng chế biến làm thức ăn.
Ốc ruốc hay còn gọi là ốc chép là một loại ốc biển có kích cỡ loại nhỏ, có màu sắc sặc sỡ phân bố ở vùng biển miền Trung Việt Nam, đặc biệt tập trung ở vùng Quảng Nam, thường xuất hiện trên vùng biển miền Trung từ tháng 3-7 dương lịch hằng năm. Hiện nay nguồn gốc của độc tố trong các loài ốc chưa được biết rõ ràng do chúng có tính chất khá phức tạp: không phải tất cả các cá thể trong cùng một loài đều mang độc tố và độc tố cũng rất khác biệt trong từng cá thể. Nguyên nhân của tính chất phức tạp này rất có thể độc tố của ốc cũng có nguồn gốc từ vi sinh vật cộng sinh. Ốc ruốc thường được người dân sử dụng làm thức ăn, vì vậy trong quá trình chế biến cần lưu ý loại bỏ sạch tạp chất bám trên con ốc tránh gây ngộ độc.
Để đảm bảo sức khỏe cho cộng đồng, Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế) khuyến cáo người dân không nên sử dụng sứa biển làm thức ăn, làm gỏi ăn sống, đặc biệt không sử dụng làm thức ăn cho trẻ em; không nên sử dụng sứa biển chế biến thành sản phẩm thực phẩm để kinh doanh.
Đối với ốc ruốc biển, khi sử dụng làm thức ăn cần ngâm với nước sạch nhiều lần và loại bỏ hết tạp chất, không sử dụng ốc ruốc làm thức ăn cho trẻ em để phòng ngừa tiêu chảy cho trẻ.
14 ca ngộ độc do ăn sứa và ốc ruốc biển
Trước đó, từ ngày 5 đến ngày 7/2/2014 tại địa bàn huyện Phú Ninh, tỉnh Quảng Nam đã ghi nhận 14 trường hợp bị ngộ độc thực phẩm do ăn phải sứa và ốc ruốc biển (có nơi gọi là ốc chép), Cục An toàn thực phẩm đã có văn bản số 216/ATTP-NĐ ngày 08/2/2014 đề nghị Sở Y tế tỉnh Quảng Nam tăng cường công tác tuyên truyền trên các phương tiện truyền thông, khuyến cáo người dân không nên sử dụng sứa biển làm thức ăn trong mùa sinh sản (mùa Xuân-Hè); Không sử dụng sứa biển và ốc ruốc biển làm thức ăn cho trẻ em để phòng ngừa tiêu chảy cho trẻ.
Lê Bình