Sự thật về chiếc thuyền cổ mới được phát hiện ở Bắc Ninh

Di chỉ khảo cổ học quốc gia Đồng Trương bị lãng quên

SKĐS - Di chỉ khảo cổ học Đồng Trương ở huyện Anh Sơn (Nghệ An) là chứng tích của người Việt cổ đa văn hoá quý hiếm xuyên suốt thời kỳ Hòa Bình và Đông Sơn. Nhiều năm qua, khu di chỉ này đang bị bỏ quên.

Chưa thể xác định niên đại của thuyền cổ

Sáng 26/3, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Bắc Ninh tổ chức hội nghị có sự tham dự đông đảo các nhà khoa học để làm rõ thêm thông tin về 2 chiếc thuyền cổ vừa được phát hiện ở Thuận Thành, Bắc Ninh.

Theo Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Bắc Ninh, để công tác khai quật đảm bảo khoa học, thực hiện chỉ đạo của UBND tỉnh Bắc Ninh, Sở đã tổ chức hội thảo đầu bờ, mời các nhà quản lý, chuyên gia, nhà khoa học tham quan hiện trường, thảo luận đóng góp ý kiến vào hai vấn đề: Nhận định và đánh giá bước đầu về di tích; Đề xuất giải pháp bảo tồn và phát huy giá trị về di tích.

Theo TS Phạm Văn Triệu, Phó Trưởng phòng khảo cổ học lịch sử Viện Khảo cổ học Việt Nam - đây có thể là 1 chiếc thuyền 2 đáy kép với kỹ thuật ghép mộng khá cao, toàn bộ dùng đinh gỗ, lòng thuyền là một thân gỗ nguyên được đục. Hiện các nhà khoa học đang nghiên cứu xem liệu có thể di dời hay phải lưu giữ tại chỗ để bảo tồn, bảo quản. Theo nghiên cứu, cấu trúc thuyền không có ở thời Lê, thời Nguyễn.

Theo TS. Phạm Văn Triệu đây là một phát hiện rất có giá trị bởi tính độc đáo của hiện vật. Theo đo đạc, chiếc thuyền vừa được khai quật dài khoảng 16m, chiều ngang hiện còn từ 1,95 - 2m. Thuyền chia thành 6 khoang, có kết cấu liên kết kiên cố giữa hai con thuyền. Đây là lần đầu tiên các nhà khảo cổ ở Việt Nam thấy liên kết này.

Dù chưa có kết luận chính thức nào, song nhiều người suy đoán chiếc thuyền đôi có thể từng được sử dụng để chở hàng hoá lưu thông trên dòng sông Dâu xưa. Thậm chí, xuất hiện cả giả thuyết cho rằng, đây là thuyền chiến phục vụ trong thời kỳ Sĩ Nhiếp làm Thứ sử Giao Châu.

Về niên đại của 2 chiếc thuyền cổ, TS. Phạm Văn Triệu cho hay hiện tại chưa thể kết luận vì còn chờ kết quả lấy mẫu phân tích Carbon-14 và các nghiên cứu liên quan khác. Hiện ông Triệu cũng như đoàn khảo cổ đang chờ kết quả phân tích từ Viện Khoa học và Kỹ thuật hạt nhân, ước tính cần khoảng 20 ngày.

Theo Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Bắc Ninh, vị trí xuất lộ thuyền cổ nằm trên dòng sông Dâu - một nhánh của sông Thiên Đức, sông Đuống, chảy sát với bờ thành phía Tây của thành cổ Luy Lâu. Vị trí phát hiện cách thành Luy Lâu khoảng 1km, cách chùa Dâu khoảng 600m về phía Đông Bắc, cách chùa Tổ thờ Phật mẫu Man Nương khoảng 500m theo đường chim bay.

Thuyền cổ còn nguyên vẹn là rất hiếm

Xung quanh 2 chiếc thuyền cổ này, nhà sử học Dương Trung Quốc cho biết, hiếm có thuyền cổ nào còn nguyên vẹn như vậy, còn giá trị đến đâu thì phải chờ các chuyên gia lên tiếng. Ông bày tỏ sự khâm phục người dân vì nghiêm chỉnh làm đúng luật và các cơ quan của tỉnh kịp thời vào cuộc. Hai con thuyền được phát hiện ở độ sâu 4 m và xem bản đồ của Google thì thấy khá rõ dấu tích của con sông cổ, đia điểm gắn với khu vực giàu di sản của vùng Luy Lâu xưa.

Theo tư liệu từ Bảo tàng Lịch sử Quốc gia thì từ thế kỷ thứ 3 TCN, các nước Văn Lang, Âu Lạc, Chăm Pa...được biết đến là những nước có đội quân thủy hùng mạnh của phương Đông lúc bấy giờ. Đến thời nhà Lý (1010-1225), quân thủy vẫn được xem là đội quân nòng cốt, triều đình rất chú trọng đầu tư và phát triển lực lượng quân thủy và cả việc đóng các chiến thuyền. Sử liệu ghi lại, loại thuyền chiến phổ biến nhất thời đó là Mông đồng. Đây là loại thuyền có khả năng tải trọng và hành trình rất tốt. Thuyền chiến còn có khả năng chở voi vượt biển làm quà trong những lễ nghi ngoại giao hoặc tăng sức đánh bộ trong những trận tập kích vượt biển. Thậm chí nhà Lý còn từng cử sứ giá mang 5 con voi theo đường biển vào cảng Khâm Châu để làm quà cho vua Tống.

Dưới thời Lý, 2 loại thuyền đặc chủng tiêu biểu là thuyền lâu và thuyền 2 lòng (lưỡng phúc thuyền). Cuối năm 1106, vua Lý sai đóng thuyền Vĩnh Long hai đáy và đóng chiến hạm vì "sắp có việc lôi thôi với nhà Tống". Còn theo nội dung được ghi chép lại trong sách Toàn thư thì có nhắc đến một hiện tượng khác vào năm 1124, đó là: "Tháng Giêng nhuận, đóng thuyền Tường Quan, kiểu hai lòng" tức là lưỡng phúc thuyền (thuyền hai lòng). Song cho tới nay, cấu tạo loại thuyền này như thế nào vẫn chưa được giải mã.

Tuy nhiên giả thuyết này vẫn vấp phải một số ý kiến phản biện, bởi lẽ loại thuyền chiến 2 lòng này từng được miêu tả là giống như thuyền "mẫu tử", tức là khung thuyền giả có kích thước to (thuyền mẹ) bọc bên ngoài, phía trước là một chiếc thuyền thật có kích thước bé hơn (thuyền con). Thuyền to được dùng để chứa củi lửa, thuốc cháy, mũi thuyền có nhiều đinh nhọn. Còn thuyền nhỏ là để lực lượng quân thủy ngồi núp rồi chèo nhanh, lao mạnh vào thuyền đối phương để các đinh sắt nhọn ở mũi "thuyền mẹ" đâm thẳng vào mạn thuyền đối phương, đánh chìm thuyền. Sau đó "thuyền con" được rút ra khỏi khung "thuyền mẹ" để bảo toàn lực lượng. Dựa vào mô tả, hình dung này thì 2 chiếc thuyền cổ được tìm thấy ở Bắc Ninh không phải là mẫu thuyền chiến từ thời Việt cổ như giả thuyết.

Gần với giả thuyết này, có ý kiến nhận định, hoặc giả đây chính là cặp thuyền được liên kết với nhau làm "phao" ghép để phục vụ cho việc tháo chạy của các đội quân khi gặp thế bất lợi trong cuộc chiến trên mặt nước.

Ngoài ra cũng có giả thuyết khác được cho là hợp lý hơn, đó là 2 chiếc thuyền cổ này được sử dụng vào mục đích giao thương, với độ sâu và việc chia khoang trên 2 chiếc thuyền cổ này, thì rất có thể đây là chiếc thuyền đôi được đóng để phục vụ mục đích vận tải đường thủy, chuyên chở các loại ngũ cốc. Việc xác định loại gỗ được dùng để đóng 2 chiếc thuyền cũng đang được các chuyên gia thực hiện trong quá trình làm rõ niên đại của chúng.

Những phát hiện khảo cổ đến từ sự tình cờ

SKĐS - Chúng ta luôn kinh ngạc trước những phát hiện khảo cổ kỳ lạ và tráng lệ. Đôi khi những phát hiện này khá nhỏ bé và có lẽ không đáng kể (ví dụ như một đồng tiền duy nhất còn sót lại từ nhiều thế kỷ trước)...