Nhiều người dân đang hoang mang trước thông tin cây hoa loa kèn ở Đà Lạt thực chất là loại cây được tội phạm Colombia sử dụng để gây mê hay tạo ảo giác khi có ý định cướp bóc, hãm hiếp. Ở Colombia, loài cây này có tên Borrachero, còn gọi cây "thôi miên" hay hoa "hơi thở của quỷ".
Các loại hoa loa kèn có độc. Ảnh: M.H.
Giáo sư - tiến sĩ Võ Văn Chi, tác giả cuốn "Từ điển cây thuốc Việt Nam", khẳng định Borrachero chính là cây cà độc dược cảnh ở Việt Nam, một số địa phương gọi là hoa loa kèn. Cây có tên khoa học Brumansia Suaveolens (Wild), thuộc họ cà Solanaceae.
Trong "Từ điển cây thuốc Việt Nam", giáo sư Chi mô tả về Brumansia Suaveolens là cây nhỡ khỏe, cao 4-5 cm, hóa gỗ có vỏ xám, cành lá thường thòng xuống. Lá mọc so le, phiến có dạng như lá thuốc lá. Hoa mọc thòng xuống, to, đơn độc hay xếp thành từng đôi, màu trắng, dài 25-30 cm, đường kính 1-1,5 cm, nhị đính trên ống tràng có bao phấn dính nhau. Cây này gốc ở Mexico và Peru, được nhập về trồng ở Đà Lạt, Kỳ An (Nghệ An).
Giáo sư, tiến sĩ Võ Văn Chi, tác giả cuốn "Từ điển cây thuốc Việt Nam" khẳng định Borrachero chính là cây cà độc dược cảnh, một số vùng miền gơi là hoa loa kèn. Ảnh: Thi Ngoan.
Năm 2014, dược sĩ Phan Minh Hiển, Đại học Y Dược TP HCM, từng thực hiện một công trình nghiên cứu để tìm hiểu về thành phần hóa học của hoa loa kèn. Loại hoa được chọn điển hình là loa kèn màu vàng tại Đà Lạt có tên khoa học là Brugmansia aurea Lagerh. Kết quả phân tích, chiết xuất cho thấy trong hoa loa kèn có chứa chất gây ảo giác Scopolamine. Chỉ cần uống một giọt độc dược chiết xuất từ chất Scopolamine của hoa loa kèn, nạn nhân có thể bị mất trí nhớ và mất tri giác tạm thời.
Theo dược sĩ Hiển, ở Nam Mỹ cây này được dùng làm thuốc hoặc để tạo ảo giác trong các nghi lễ tôn giáo. Các chế phẩm thô của Brumansia (dưới tên thông thường là Borrachero, Devil's breath) hoặc alkaloid tinh khiết (chủ yếu là Scopolamine) được sử dụng như một loại "thuốc sự thật" để lấy lời khai tù nhân, phạm nhân hoặc làm mất tri giác tạm thời. Bọn tội phạm sử dụng cây này làm thuốc thôi miên nhằm cướp của, giết người, lấy cắp nội tạng, buôn người. Tác dụng này được cho là do Scopolamine tác động trực tiếp lên hệ thần kinh trung ương.
Từ kết quả nghiên cứu này, dược sĩ Hiển đề nghị: "Hoa loa kèn là một loại cây có độc tính cao nên cần tuyên truyền trong nhân dân để phòng tránh các trường hợp ngộ độc hoặc lợi dụng thành phần cây này để thực hiện những hành vi vi phạm pháp luật".
Tiến sĩ Võ Văn Năm, Phó trưởng Bộ môn Dược Liệu, Đại học Y Dược TP HCM, cho biết thêm hoa loa kèn độc có nhiều màu sắc khác nhau: Đỏ, cam, vàng, trắng. Loại cây này được sử dụng để bào chế các loại thuốc có tác dụng giảm đau, chống say tàu xe, tiền mê, trị hen suyễn... Nó được xếp vào bảng có độc tính cao nên chỉ được dùng để bào chế thuốc với một lượng rất nhỏ, tính bằng miligram.
"Chỉ cần hấp thụ một lượng nhỏ Scopolamine có thể gây ngộ độc. Vì thế mọi người không nên tùy ý hái bất kỳ bộ phận nào của cây loa kèn để sắc thành thức uống. Khi bị ngộ độc, nhẹ thì cảm thấy khô miệng, khó nuốt, giảm tiết dịch ở phế quản, giãn đồng tử, nặng có thể bị lú lẫn, hoang tưởng, dễ bị kích thích", tiến sĩ Năm khuyến cáo.
Cây loa kèn trồng thành hàng rào nhà dân ở Đà Lạt. Ảnh: Q.D.
Hoa loa kèn hiện trồng rất nhiều ở Đà Lạt với 3 loại phổ biến. Loại hoa màu trắng ngà xuất hiện khoảng 30-40 năm trước. Loại hoa màu vàng và màu hồng có 7-10 năm trở lại đây. Chúng rất giống nhau về hình dáng, cây cao 3-5 m, chiều dài hoa khoảng 25 cm, lá có vị đắng và lợ, hình dáng rất giống với lá của cây thuốc lá.
Hoa loa kèn màu trắng ngà khi nở không chúi hẳn xuống đất như hoa màu vàng và hồng mà có độ nghiêng nhất định, mùi cũng nhẹ hơn. Hoa màu vàng và màu hồng có mùi rất hăng, khó chịu, nhất là vào buổi chiều tối hay những lúc trời chuyển mưa độ ẩm cao. Tất cả chúng đều rất dễ trồng, có thể nhân giống bằng cách giâm cành. Một số tuyến phố cây được trồng thành dãy ven đường. Rất nhiều hộ gia đình trồng làm cảnh vì hoa khá đẹp và nở quanh năm trong điều kiện chăm tưới nước.
Theo ông Dũng, tháng 10/2013 đã có 4 trường hợp ở Đà Lạt bị ngộ độc do ăn lẩu nấu với hoa loa kèn. Các nạn nhân ngộ độc lúc đó cho biết 5 người ngồi chung bàn ăn, một người không dùng món lẩu có hoa loa kèn thì không bị ngộ độc. Những người ăn lẩu sau 10 phút xuất hiện các triệu chứng chóng mặt, nôn ói, mất kiểm soát, đều phải nhập viện điều trị.
