Ngày 8/4/2013, cựu Thủ tướng Anh Margarit Thatcher đã qua đời vào tuổi 87. Trong suốt hơn 10 năm trên cương vị nữ Thủ tướng đầu tiên của nước Anh từ năm 1979 - 1990, bà Margarit Thatcher đã để lại những dấu ấn khó quên trong chính trường Anh cũng như quốc tế. Cuộc đời và sự nghiệp của nữ chính trị gia gắn liền với húy danh “Bà đầm thép” vẫn còn gây nhiều tranh cãi.
 Vĩnh biệt người đàn bà thép. |
Tiền thuê phòng mỗi tuần là vài ngàn bảng Anh, chưa kể tiền và chỗ ở cho y tá chăm sóc hằng ngày. Tuy nhiên, đó là tiền riêng mà bà Thủ tướng đã dành dụm được trong cuộc đời mình, còn với riêng đám tang thì bà chỉ yêu cầu một lễ thiêu nhỏ trong phạm vi riêng tư gia đình, không muốn ngân sách phải chi tiêu tốn kém. Chính phủ Anh đã quyết định vào tuần sau sẽ tổ chức lễ tang với nghi thức quân đội cho bà ở Thánh đường St Paul, cũng giống như đám tang của Công nương Diana.
Sau khi nhận tin, Thủ tướng Anh đã quyết định ngừng toàn bộ các công việc khác để chuẩn bị cho tang lễ, mà hiện phu nhân Nancy của Tổng thống Regan và nguyên Tổng Bí thư Liên Xô Gorbachev đã thông báo sẽ sang dự. Đây là những gương mặt gắn liền với tên tuổi một thời của “Bà đầm thép” Margaret Thatcher, một cái tên do Liên Xô đặt để mỉa mai nhưng cuối cùng lại được người dân Anh đón nhận như một lời khen dành cho Thủ tướng của họ.
Tất cả các nghị sĩ Quốc hội đã cắt ngắn kỳ nghỉ Phục sinh và quay về dự phiên họp đặc biệt để tưởng niệm bà Thatcher. Lãnh đạo của đảng Lao động là Ed Milliband và lãnh đạo của đảng LibDem là Nick Clegg cùng tuyên bố sẽ tạm dừng các hoạt động tranh cử để để tang bà. Cả hai đều dùng những lời lẽ trang trọng nhất để mô tả về một tấm gương chính khách của nước Anh và những gì bà đã làm để xoay chuyển nền chính trị Anh quốc vào thập niên 1980.
Có thể thấy ngay tại thời điểm này người ta sẽ nói tốt về người vừa qua đời, nhưng theo năm tháng sẽ dần có những phân tích sâu sắc hơn về cuộc đời và sự nghiệp của bà Margaret Thatcher, khi mà sức ép dư luận bắt đầu bớt nghiêm khắc. Cựu lãnh đạo đảng Lao động là Neil Kinnock trong một cuộc phỏng vấn được chuẩn bị trước mô tả việc bà Thatcher lên làm lãnh đạo là một thảm họa không thể nào giảm nhẹ được cho nước Anh. Ông cho biết, ngân sách bị thay đổi cùng với sự điều khiển lãi suất cơ bản cùng với giá dầu tăng làm cho đồng Anh mất giá và tàn phá nghiêm trọng các cơ sở sản xuất trên đất Anh. Theo ông, những gì được gọi là hiện đại hóa thực ra là phá hoại. Với những gia đình có người chết trong các cuộc biểu tình bị dập tắt thì nhân vật Margaret Thatcher ở vị trí phản diện. Có thể thấy là các đối thủ chính trị của bà Thatcher hầu như không thay đổi thái độ sau bao nhiêu năm chờ lịch sử phán xét.
Tuy nhiên, bất kể là ủng hộ hay phản đối bà Thủ tướng thì tất cả đều đồng ý rằng trong gần 40 năm qua, nền chính trị Anh quốc hoàn toàn hoạt động trên những cơ sở mà bà đã đặt ra, nhất là khi làm chính trị đòi hỏi phải có cá tính. Chủ nghĩa Thatcher trở thành bài học cho các chính phủ muốn cải tổ như là thị trường tự do, thuế thấp, bộ máy nhà nước gọn nhẹ, nền kinh tế độc lập và tự quyết, đặc biệt là tư nhân hóa các tập đoàn Nhà nước thua lỗ cho nhẹ gánh.
Nhìn ra bên ngoài thì những năm tháng của Thủ tướng Margaret Thatcher cũng gây chia rẽ sâu rộng, không thiếu lời chê và kẻ thù mà cũng không đủ chỗ để chứa lời khen và lòng biết ơn những gì bà đã làm cho quốc gia của họ. Michail Gorbachev viết một bài dài với những lời lẽ nồng hậu tưởng nhớ bà Thatcher và rằng tập sách nổi tiếng của bà về xây dựng Nhà nước là một trong số các tác phẩm ông thường nghiên cứu dù rằng từ góc cạnh phê bình.
Nguyên Tổng thống Ba Lan Lech Walesa thì hết lời ca ngợi sự anh dũng của bà Thatcher, dám sang Ba Lan trong lúc cuộc đối đầu giữa hai phe Cộng sản và Tư bản đang ở đỉnh điểm và phong trào đấu tranh ở Ba Lan đi vào thời khắc đen tối nhất. Sự có mặt của bà bên cạnh ông Walesa đặt vòng hoa tưởng niệm công nhân Gdansk vào năm 88 đã khích lệ tinh thần của người Ba Lan và hướng sự quan tâm của quốc tế vào cuộc đấu tranh của họ.
Nếu lược tách dần những vòng hào quang gây tranh cãi xung quanh con người chính trị nội địa và quốc tế của bà Margaret Thatcher thì sẽ có thêm nhiều ý kiến chia sẻ với cuộc đời một người phụ nữ làm chính trị. Sinh năm 1925 trong một gia đình bố bán rau và mẹ là thợ may, bà trở thành luật sư và ra trúng cử dân biểu vào năm 1959, rồi dần ngồi vào ghế Chính phủ phụ trách giáo dục, trở thành người lãnh đạo đảng và làm Thủ tướng liên tục từ năm 1979 - 1990.
Quỳnh Anh (Theo NYT)