Cuộc bầu cử diễn ra trong bối cảnh chính sách đối ngoại của Ukraine diễn biến phức tạp, trong khi đó tình hình kinh tế-xã hội trong nước khó khăn. Cuộc bầu cử tại Ukraine cũng là cuộc đua gay gắt giữa 39 ứng cử viên, mà chưa có ứng cử viên nào đủ khả năng bứt phá.
Đã 5 năm trôi qua kể từ sự kiện “cách mạng Maidan” lật đổ chính quyền hợp tác với Nga để bầu chọn một ban lãnh đạo mới thân phương Tây, nhưng theo một cuộc khảo sát của hãng Bloomberg công bố ngay trước thềm bầu cử, rất nhiều cử tri đã thất vọng vì dù thân phương Tây, nhưng Ukraine vẫn không được phương Tây hậu thuẫn và giúp đỡ. Trong khi đó, tình trạng tham nhũng vẫn là một trong những vấn đề bức xúc nhất dối với người dân.
Giấc mơ hội nhập phương Tây của Ukraine, xích lại gần Liên minh châu Âu (EU) và NATO cũng không có tiến triển, mặc dù Kiev đã triển khai nhiều biện pháp thúc đẩy và sửa đổi Hiến pháp. Nền kinh tế kém phát triển, tỷ lệ tham nhũng tăng cao, nguy cơ xung đột tiềm ẩn ở miền Đông, các cải cách cam kết với EU không thể thực hiện…, tất cả đã tạo thêm nhiều thách thức trên con đường đối với Ukraine trên con đường hướng Tây nhiều trắc trở. Chính Ngoại trưởng Ukraine Pavlo Klimkin mới đây cũng đã thừa nhận nhanh nhất thì Kiev cũng phải mất 5 năm nữa mới có thể gia nhập EU và NATO. Trong khi đó, Đại sứ Đức tại Ukraine Ernst Reichel nói rằng việc Ukraine gia nhập một cách nhanh chóng EU và NATO là một tương lai phi hiện thực và nước này còn phải vượt qua cả một chặng đường dài và quanh co, phải làm rất nhiều để chuẩn bị đạt tới tình trạng của một ứng cử viên tham gia cả hai tổ chức.
Ứng cử viên Vladimir Zelensky đang nhận được tỷ lệ ủng hộ khá cao trong cuộc bầu cử Tổng thống Ukraine ngày 31-3
Trong khi chặng đường gia nhập phương tây còn đang mờ mịt, thì việc Crimea sát nhập vào Nga khiến quan hệ đối ngoại Nga-Ukraine luôn trong tình trạng căng như dây đàn. Sau khi cắt đứt hoàn toàn quan hệ với Nga, nền kinh tế Ukraine sụt giam nghiêm trọng. Mỗi năm Ukraine mất đi gần một nửa doanh thu xuất khẩu, khoảng 20 tỷ USD trong 5 năm. Riêng thiệt hại từ việc dừng trung chuyển khí đốt của Nga sang châu Âu đã khiến Ukraine mất từ 3-5 tỷ USD. Quỹ Tiền tệ thế giới (IMF) cho biết Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) trên đầu người của Ukraine năm 2018 vào khoảng 2.820 USD/người, kinh tế khó khăn dẫn tới mức sống của người dân giảm sút. Trong khi đó, thâm hụt ngân sách đã lên tới 4,1 tỷ hryvnia và Ukraine đang trong tình trạng nợ công tăng cao.
Trong bối cảnh đó, cuộc bầu cử tới đây lại có số lượng ứng cử viên tham gia cao kỷ lục tới 39 người. Các ứng cử viên được phân thành 2 nhóm thân Nga và thân phương Tây. Theo tiêu chí này, các ứng cử viên có thể thuộc về ba nhóm: nhóm dân tộc-yêu nước hướng tới ngả hẳn sang phương Tây; nhóm thỏa hiệp mong muốn lập lại hòa bình một cách nhanh nhất và nhóm “chống lại tất cả”, tập hợp những gương mặt mới không được coi là các chính trị gia.
Nhóm thứ nhất cũng đông đảo nhất, trong đó có cả hai ứng cử viên hàng đầu là Tổng thống đương nhiệm Petro Poroshenko và thủ lĩnh đảng “Batkivschina” bà Yulia Tymoshenko. Cho dù là hai đối thủ, song hai ứng cử viên này có quan điểm tương tự nhau về quan hệ “chiến tranh hay hòa bình” với Nga, về hội nhập NATO và EU, về nền an ninh và quan hệ với phương Tây, chỉ khác nhau ở mức độ gay gắt. Cả hai ứng viên này đều chủ trương củng cố tiếng Ukraine, xóa bỏ tiếng Nga. Tổng thống Poroshenko còn nêu cao khẩu hiệu: “Rời khỏi Moskva!”. Hiện ông Poroshenko và bà Tymoshenko đang đứng sát nhau về tỷ lệ ủng hộ (16,6 và 16,2%). Đáng chú ý, bà Tymoshenko là một gương mặt quen thuộc qua hai kỳ bầu cử trước đó vào năm 2010 và 2014.
Một ứng cử viên khác nổi lên là ông Vladimir Zelensky với 26,6% ủng hộ theo kết quả thăm dò mới nhất ngày 28/3. Ông Zelensky chính là ứng cử viên nằm trong nhóm thứ ba “Chống lại tất cả”. Ông đã tạo nên “hiện tượng” khi từ một diễn viên trào phúng nổi tiếng đã trở thành nhân vật dẫn đầu cuộc đua tổng thống trong một thời gian rất ngắn. Với cục diện như vậy, đã có ý kiến cho rằng trong cuộc bầu cử ngày 31/3, dù ứng cử viên nào thắng cử, người đó cũng không phải là tổng thống được đa số nhân dân ủng hộ. Và vì vậy một điều có thể nhìn thấy trước, lựa chọn đường lối Đông hay Tây vẫn là bài toán khó giải trong nhiệm kỳ tổng thống mới.
Một bài toán khó khác với tân Tổng thống Ukraine, đó là cuộc bầu cử Tổng thống 2019 diễn ra đúng vào năm Ukraine sẽ phải đối đầu với các khoản thanh toán khó khăn nhất. Tổng chi trả nợ quốc tế và trong nước cho năm 2019 là 360,69 tỷ hryvnia (khoảng 13 tỷ USD). Đây sẽ là “món quà” không mấy dễ chịu đối với Tân Tổng thống mới.
N.Minh (Theo Reuters, BBC, AP, NYT)
