Tôi 45 tuổi, bị đau thượng vị nhiều năm nay, mỗi lần như vậy tôi thường ra hiệu thuốc mua thuốc natribicarbonat về uống, có đỡ đau lúc dùng nhưng bệnh không khỏi. Vừa rồi tôi đi khám và được bác sĩ giải thích natribicarbonat là thuốc có tác dụng trung hòa acid dịch dạ dày nên làm giảm đau, nhưng nếu dùng lâu ngày sẽ làm bệnh nặng hơn. Xin cho biết tại sao lại như vậy và tôi nên sử dụng thuốc gì?
Hoàng Thạch (Hà Nội)
Các thuốc có tác dụng tương tác với HCl tạo nên những loại muối không được hấp thu hoặc ít hấp thu do đó làm tăng pH dạ dày, hạn chế khả năng hoạt động của pepsin được gọi là các thuốc trung hòa dịch dạ dày (hay còn gọi là thuốc antacid).
Bicarbonat natri và calci carbonat là các antacid tác dụng nhanh, mạnh và rẻ, nhưng bicarbonat natri có khuynh hướng gây nhiễm kiềm toàn thân và chứa nhiều natri đồng thời nó gây một ức chế ngược làm tăng tiết gastrin dẫn đến HCl lại được tiết nhiều hơn trước. Calci carbonat cũng gây nên hội chứng sữa kiềm và calci còn kích thích trực tiếp lên tế bào thành gây tăng tiết HCl. Do đó các thuốc này hiện nay hầu như không dùng trong điều trị loét tiêu hóa.
Hydroxit nhôm trung hòa HCl tạo ra clorua nhôm và nước. Dùng hydroxit nhôm xu hướng gây táo bón, nhôm bám chặt vào phosphat trong dạ dày ruột, do đó phosphat dễ dàng bị bài tiết ra ngoài; dùng hydroxit nhôm kéo dài có nguy cơ cạn kiệt phosphat, kết quả bệnh nhân có biểu hiện mệt mỏi, khó chịu, chán ăn.
Hydroxit magie là một antacid hiệu quả hơn hydroxit nhôm, trung hòa HCl tạo clorua magie và nước. Hydroxit magie có thể làm phân lỏng, magie bị ruột non hấp thu vào máu từ hydroxit khoảng 5 - 15% và thải qua thận. Do vậy khi sử dụng các chế phẩm có magie cần thận trọng với bệnh nhân suy thận.
Tác dụng nhuận tràng của hydroxit magie và tác dụng gây táo bón của hydroxit nhôm được khắc phục bằng cách phối hợp hai antacid này với nhau. Thuốc được sử dụng rộng rãi hiện nay là hỗn hợp hai chất này. Các thuốc này tương đối an toàn, ít hấp thu tại niêm mạc dạ dày ruột, tác dụng trung hoà HCl mạnh. Các chế phẩm loại này trên thị trường có rất nhiều loại như maalox, gastrofulgit, phosphalugel, noigel... Tuy nhiên khi sử dụng phải tuân theo chỉ định của bác sĩ.
ThS. Nguyễn Bạch