Các loại hóa chất phổ biến
Có nhiều loại hóa chất xua côn trùng tổng hợp đã được sản xuất có tác dụng lâu, không độc hại, có thể chấp nhận được như mỹ phẩm và có hiệu quả đối với nhiều loại côn trùng. Các hóa chất dùng xoa ngoài da thành công nhất được phát triển vào nửa đầu thế kỷ 20 là dimethylphtalat (DMP), indalol và ethyl hexanedriol; các hóa chất này hiện nay còn được sử dụng để làm hoạt chất của một số hóa chất xua côn trùng được bán trên thị trường. Sau đó, một đột phá vào năm 1954 là sự phát minh ra chất N,N-diethyl-3-toluamide (DEET). Đây là một chất không màu, sánh như dầu và không có mùi. Hiện tại chúng vẫn còn được sử dụng để sản xuất hóa chất xua côn trùng và được xem là sản phẩm tốt nhất vì có thể xua được muỗi, các loại côn trùng, kể cả loài ve, dĩn... Hóa chất này có tác dụng lâu hơn các loại hóa chất xua côn trùng khác và cũng có hiệu lực tốt đối với các loài vắt hút máu.
Hóa chất xua côn trùng phòng chống muỗi và các loại côn trùng. (Ảnh minh họa)
Hóa chất DEET nguyên chất có dạng lỏng và dạng dung dịch từ 5-90% để tiện dụng trong pha chế. Nhằm làm cho loại hóa chất thuận tiện khi sử dụng và dễ chịu, hấp dẫn khi xoa; các nhà sản xuất thường pha chế thành những dạng nước xoa, kem, bọt, sáp hay nến đặc và đóng vào bình nhỏ có nén áp suất. Hóa chất xua côn trùng được pha với một chất nền là dầu hoặc cồn và một chất có mùi thơm dễ chịu; hỗn hợp sử dụng để phun, xoa lên những vùng da hở nhằm xua đuổi muỗi và các loại côn trùng. Ở một số hỗn hợp hóa chất được sản xuất có chất nền gồm dầu, silicon, polyme với khả năng làm giảm tỷ lệ bốc hơi của chất xua; do đó chúng có tác dụng kéo dài. Trong một vài công thức có chứa chất DEET, tác dụng xua muỗi và các loại côn trùng có thể lên đến 12 giờ nhưng thông thường là từ 4-6 giờ. Nhược điểm của một số công thức hỗn hợp nhằm kéo dài tác dụng của hóa chất là làm cho người sử dụng có cảm giác dính khi bôi lên da; tuy vậy nếu dung dịch DEET được pha với ethanol thì sẽ không thấy cảm giác này. Trường hợp dị ứng hoặc bị các phản ứng nghiêm trọng khác của DEET như nổi ban đỏ ít thấy, vì vậy hợp chất có chứa hóa chất này được xem như an toàn đối với người lớn, trừ trường hợp dùng lâu dài và với nồng độ cao. Do trẻ em là đối tượng dễ nhạy cảm với hóa chất, các nhà khoa học khuyến cáo cho trẻ mặc áo quần kín và xoa hỗn hợp hóa chất lên quần áo thay vì xoa trực tiếp trên da. Lưu ý, một số loại dụng cụ như bút viết, mặt đồng hồ đeo tay, gọng kính, nệm xe ôtô và các mặt diện tích quét sơn... có thể bị hỗn hợp hóa chất là hư hại.
Ngoài hóa chất DEET thường sử dụng, tại Ấn Độ, các nhà khoa học còn sử dụng loại hóa chất N,N-diethyl phenyl acetamid (DEPA) có hiệu quả như DEET nhưng lại rẻ tiền hơn. Loại tinh dầu sả cũng được sử dụng vì không đắt tiền, một số người dân cho rằng tinh dầu sả có mùi dễ chịu hơn các loại hóa chất khác. Một số hóa chất không phổ biến dùng hiện nay như DMP và các hợp chất carboxy nhưng chúng cũng thường được sử dụng để pha chế với DEET trong một số sản phẩm bán trên thị trường. Thực tế, nếu pha trộn các loại hóa chất khác nhau có thể có tác dụng xua đối với nhiều loại muỗi và các loại côn trùng hơn hẳn là dùng một loại hóa chất đơn lẻ.
Lời khuyên của thầy thuốc
Như trên đã nêu, việc sử dụng hóa chất xua côn trùng là một trong những phương pháp khá phổ biến và có hiệu quả để phòng chống muỗi cũng như các loại côn trùng chích đốt máu gây phiền hà trong sinh hoạt, đồng thời có khả năng lây nhiễm một số bệnh do muỗi truyền. Đây là một biện pháp bảo vệ cá nhân đơn giản, dễ thực hiện; hóa chất có thể mang theo khi đi du lịch, dã ngoại hay lao động, làm việc ở những vùng có nguy cơ bị muỗi và các loại côn trùng đốt máu; đồng thời có thể sử dụng bất cứ ở đâu và bất kỳ lúc nào mà giá thành sản phẩm lại không quá cao. Cộng đồng người dân cần quan tâm đến việc ứng dụng phương pháp này khi cần thiết.
