Thoái hóa khớp là bệnh thường gặp ở người cao tuổi. Bệnh cần được điều trị một cách toàn diện thì mới đạt hiệu quả cao. Việc sử dụng thuốc trong từng giai đoạn của bệnh cũng là một yếu tố quan trọng cần được quan tâm đúng mức để đạt mục tiêu điều trị là giảm đau, chống viêm, cải thiện chức năng vận động, phục hồi cấu trúc sụn khớp.
Nguyên tắc dùng thuốc
Thoái hóa khớp là tình trạng hư hỏng phần sụn, đệm giữa hai đầu xương, kèm theo phản ứng viêm ở đó và giảm sút lượng dịch nhầy giúp bôi trơn, vì vậy người bệnh thường có triệu chứng đau và cứng khớp...
Nếu có triệu chứng, dùng paracetamol hay glucosamin sulfat kéo dài, có bổ sung paracetamol khi cần thiết.
Nếu vẫn còn triệu chứng, bổ sung các thuốc giảm đau, kháng viêm không steroid (NSAID) dạng bôi hay capsaicin dạng bôi. Khi cần thiết, bệnh nhân có thể dùng đai gối hay miếng lót chân. Người bệnh cũng có thể sử dụng các phương pháp vật lý trị liệu như dụng cụ trợ giúp đi lại, nhiệt trị liệu, xoa bóp, bấm huyệt, làm vững xương bánh chè. Nếu triệu chứng nặng hơn, dùng NSAID thành đợt. Có thể dùng kéo dài nếu bệnh nhân dưới 75 tuổi.
Các giai đoạn thoái hóa khớp theo thời gian.
Khi dùng NSAID, nếu nguy cơ tiêu hóa bình thường, dùng loại không chọn lọc hay ức chế COX-2 kết hợp với thuốc ức chế bơm proton (PPI). Nếu triệu chứng nặng hơn, dùng NSAID thành đợt. Có thể dùng kéo dài nếu bệnh nhân dưới 75 tuổi. Nếu tăng nguy cơ tiêu hóa, dùng ức chế COX-2 chọn lọc kết hợp với PPI. Nếu có nguy cơ tim mạch, khuyên dùng naproxen. Tránh dùng ibuprofen khi đang dùng liều thấp aspirin.
Cần lưu ý, sử dụng NSAID với liều thấp nhất có hiệu quả và trong thời gian ngắn nhất có thể. Khi điều trị bằng NSAID, nên lựa chọn đầu tay là một NSAID cổ điển hoặc một loại ức chế chọn lọc COX-2, không nên chọn đầu tay là etoricoxib. Tất cả các NSAID dạng uống đều có hiệu quả giảm đau tương đương nhau, nhưng khác nhau về độc tính trên đường tiêu hóa, gan, tim - thận. Vì vậy, lựa chọn thuốc và liều dùng dựa trên những yếu tố nguy cơ của từng bệnh nhân. Nếu bệnh nhân cần sử dụng aspirin liều thấp, nên chọn các thuốc giảm đau khác trước khi xem xét bổ sung hoặc thay thế bằng một NSAID, hoặc thuốc ức chế chọn lọc COX-2 với PPI khi hiệu quả giảm đau yếu hoặc không đạt hiệu quả.
Nếu vẫn có triệu chứng, tiêm nội khớp hyaluronat, corticosteroid, opioids yếu hoặc duloxetin. Nếu triệu chứng trầm trọng hay giảm nhiều chất lượng cuộc sống, thay khớp gối toàn bộ hay thay khớp gối bán phần...
Ngoài các thuốc trên, một số thuốc khác cũng được sử dụng trong điều trị THK. Đó là:
Thuốc ức chế phá hủy sụn: tetracycline, minocycline và doxycyline làm giảm hoạt động của men collagenase, giảm tiêu xương, có tác dụng kháng viêm. Chất đối kháng receptor IL-1 tái tổ hợp người (anakira), ức chế glycoprotein của IL-1 qua đó ức chế gắn với receptor của nó, dùng tiêm vào ổ khớp.
Nhóm bisphosphonate: gồm các thuốc như alendronate, risedronate, pamidronate có tác dụng chống hủy xương, kích thích tăng trưởng tế bào sụn, tăng tổng hợp collagen và proteoglycan. Srontium ranelate liều 2g/ngày có tác dụng thay đổi cấu trúc sụn khớp, giảm tiến triển bệnh trên Xquang, giảm số lượng thay khớp gối nhân tạo hay tiêm thuốc nội khớp...
Điều trị thoái hóa khớp bàn tay
Theo khuyến cáo của hội thấp khớp học châu Âu, nên dùng NSAID dạng uống với liều thấp nhất có hiệu quả và trong thời gian ngắn nhất trên những bệnh nhân không đáp ứng với paracetamol. Nên định kỳ đánh giá nhu cầu và đáp ứng điều trị của bệnh nhân.
Trên những bệnh nhân có nguy cơ tiêu hóa, nên sử dụng một NSAID không chọn lọc kết hợp với thuốc bảo vệ tiêu hóa hoặc một NSAID ức chế chọn lọc COX-2. Trên những bệnh nhân có nguy cơ tim mạch cao, chống chỉ định dùng coxibs và cần thận trọng khi sử dụng NSAID không chọn lọc.
Thuốc điều trị thoái hóa khớp gối
Dùng paracetamol theo liều tiêu chuẩn (có thể đến 3g/ngày), được hầu hết các phác đồ khuyến cáo, có độ an toàn chấp nhận được và giá cả hợp lý.
Giải pháp bổ sung: Dùng thuốc điều trị triệu chứng thoái hóa khớp tác dụng chậm (sysadoa) điều trị kéo dài, kết hợp với giảm đau paracetamol trong thời gian ngắn. Hoặc tiêm depomedrol, diprospan vào ổ khớp. Bổ sung dịch khớp (tiêm hyaluronans). Corticoid tiêm nội khớp, về lý thuyết thì thích hợp cho bệnh nhân có tràn dịch khớp. Hiệu quả tức thời cao hơn hyaluronat, nhưng chỉ trong thời gian ngắn (từ 1-3 tuần) và độ an toàn chấp nhận được.