Vừa qua, một sự cố xảy ra chiều 5/1 tại Công ty TNHH CKC (thị trấn Pác Miều, Bảo Lâm, Cao Bằng). Tấm bê tông đáy bị vỡ khiến hàng trăm nghìn m3 nước và bùn thải chì, kẽm tràn ra ngoài, chảy xuống sông Gâm, gây ô nhiễm nặng. Vấn đề cơ bản đã được khắc phục, tuy nhiên người dân cũng như những chuyên gia môi trường lo ngại hệ lụy ảnh hưởng về lâu dài từ sự cố này...
Khắc phục và ảnh hưởng ra sao?
Theo biên bản kiểm tra đánh giá tình hình sự cố của đoàn kiểm tra Sở Tài nguyên và Môi trường Cao Bằng, khoảng 14 giờ 30 ngày 5/1 xảy ra sự cố vỡ cống tại điểm đầu hệ thống thoát nước thải của hồ chứa bùn thải. Vụ việc tại Công ty TNHH CKC (thị trấn Pác Miều, Bảo Lâm, Cao Bằng), nguyên nhân do tấm bê tông đáy bị vỡ khiến hàng trăm nghìn m3 nước và bùn thải chì, kẽm tràn ra ngoài, chảy xuống sông Gâm, gây ô nhiễm nặng. Ước tính 2.000m3 nước thải và bùn thải tràn ra môi trường, vùi lấp một phần diện tích 1.000m2 đất ruộng. Chiều 6/1, Công ty TNHH CKC đã cơ bản khắc phục, ngăn chặn được tình trạng chất thải tuyển rửa quặng tràn ra môi trường, do đường ống thoát nước thải bị vỡ. Sau sự cố, nhiều người dân trong khu vực rất lo lắng về ảnh hưởng từ môi trường đến sức khỏe, vì lượng bùn này chứa nhiều chì, kẽm, rất độc hại.
Nhà máy và cơ quan chức năng đang nhanh chóng xử lý sự cố vỡ bể chứa bùn thải.
Trao đổi với báo chí, TS. Phạm Khang, Hội Bảo vệ thiên nhiên và môi trường Việt Nam cho biết, trong bùn thải không chỉ có chì mà còn có kim loại nặng khác, nếu tràn ra ngoài môi trường sẽ rất nguy hiểm. Tùy vào lượng bùn thải tràn ra thế nào, nồng độ trong đó có cao không, mới đánh giá hết mức độ thiệt hại của sự cố.
Việc khắc phục bùn thải chì, kẽm phải được thực hiện lâu dài. Trước mắt nếu nồng độ chì không cao thì có thể hốt đất đổ đi, người dân hạn chế sử dụng nguồn nước và kiểm tra thực phẩm trước khi ăn.
PGS.TS. Trần Hồng Côn, cán bộ Khoa Hóa học, ĐH Khoa học Tự nhiên, ĐH Quốc gia Hà Nội cho biết, chì và các hợp chất của chúng đều rất độc, càng dễ hòa tan bao nhiêu, càng độc bấy nhiêu. Mức độ nguy hiểm của chì tùy thuộc vào các dạng tồn tại của chúng. Cũng theo ông Côn, riêng về sự cố xảy ra tại Cao Bằng, nếu là công ty khai thác quặng khoáng thì không đáng lo ngại bởi lúc này chì ở dạng sunfua chì. Dạng này không tan trong nước nên khả năng làm ô nhiễm nước khó xảy ra. Tuy nhiên sẽ nguy hiểm nếu người ta sử dụng thêm các hóa chất khác để làm thành tinh quặng chì có hàm lượng cao hơn, tùy thuộc đó là hóa chất gì và thời gian để lâu bao nhiêu theo công nghệ riêng.
Vị chuyên gia cũng cho rằng về lâu dài, những bùn đất di chuyển đi nhiều nơi sẽ làm tích lũy dần trong đất và bùn làm cho lượng chì dưới dạng sunfua sẽ cao. Lúc này, chúng sẽ ảnh hưởng đầu tiên đến các động vật ăn đáy như ốc, trai, hến, sò, những con giun dưới đáy. Sau đó, qua chuỗi thức ăn chúng sẽ tác động đến con người. Ngoài ra, qua quá trình biến đổi dưới đất, không khí, chúng cũng có khả năng chuyển hóa thành dạng dễ hòa tan và gây tác động tới sức khỏe. Đó là tác động lâu dài, không phải ngay lập tức gây nhiễm độc cơ thể. Do đó cần phải theo dõi để xem sự tác động đến mức độ nào.
Người dân cần cẩn trọng
Về điều này, các chuyên gia hóa học cho hay, cách khắc phục hiện nay sau sự cố vỡ bể chứa chất thải chì ở Cao Bằng chủ yếu là phương pháp cơ học. Bởi chì sunfua bị tràn ra sẽ lắng xuống đáy và không thể theo dòng chảy đi xa vì rất nặng. Tuy nhiên, cần kiểm tra xem bể chứa có các hóa chất sau tuyển hay không, tùy thuộc vào quy trình riêng của cơ sở sản xuất để đánh giá mức độ tác động của chúng.
Người dân tốt nhất là tránh không sử dụng nguồn nước xung quanh, nhưng cũng không quá lo lắng bởi nếu chỉ có sunfua chì thì không đáng ngại bởi chúng không tan trong nước, có thể dùng máy hút sạch.
Về nhiễm độc cấp tính, chúng làm vô niệu, phá hoại thận, gan, gây tử vong. Nhiễm độc chì trước mắt có thể chưa nguy hiểm mà tác động về lâu dài. Hiện nay ở Việt Nam, nhiễm độc chì được xếp vào danh mục bệnh nghề nghiệp được bảo hiểm. Bệnh do chì và các hợp chất của chì được phát hiện ở người lao động làm việc ở nhiều môi trường có hơi và bụi chì ở nồng độ cao quá giới hạn cho phép (trên 0,00001 mg/l).