Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), bệnh sốt xuất huyết được chia làm 3 mức độ là sốt xuất huyết Dengue, sốt xuất huyết Dengue có dấu hiệu cảnh báo và sốt xuất huyết Dengue nặng, trong đó chỉ có các trường hợp sốt xuất huyết Dengue có thể được điều trị ngoại trú, những trường hợp có dấu hiệu cảnh báo và nặng đều phải nhập viện để điều trị nội trú. Cộng đồng cần quan tâm đến vấn đề này để ngăn ngừa hậu quả tử vong đáng tiếc xảy ra.
Sốt xuất huyết Dengue là bệnh truyền nhiễm do virut Dengue gây nên. Virut này có 4 týp huyết thanh là DEN-1, DEN-2, DEN-3 và DEN-4; bệnh được lây truyền từ người bệnh sang người lành do muỗi truyền bệnh aedes aegypty và aedes albopictus chích đốt máu để lây nhiễm. Bệnh có thể xảy ra quanh năm nhưng thường gia tăng vào mùa mưa, cả trẻ em và người lớn đều có thể mắc bệnh. Đặc điểm của bệnh sốt xuất huyết Dengue được biểu hiện với các triệu chứng là sốt, xuất huyết và thoát huyết tương; có thể dẫn đến sốc giảm thể tích tuần hoàn, rối loạn đông máu, suy tạng; nếu không được phát hiện, chẩn đoán và xử trí kịp thời rất dễ có nguy cơ dẫn đến tử vong.
Bệnh sốt xuất huyết Dengue có biểu hiện lâm sàng khá đa dạng, có diễn biến nhanh chóng từ nhẹ đến nặng. Bệnh thường khởi phát đột ngột và diễn biến qua 3 giai đoạn là giai đoạn sốt, giai đoạn nguy hiểm và giai đoạn hồi phục. Cả bệnh nhân, người nhà bệnh nhân và nhân viên y tế cần biết rõ những vấn đề trên lâm sàng trong từng giai đoạn của bệnh để phát hiện, chẩn đoán sớm, điều trị đúng và kịp thời nhằm đưa người bệnh thoát khỏi tình trạng nguy kịch và cứu sống người bệnh.
Bệnh nhân sốt xuất huyết Dengue chỉ được điều trị ngoại trú khi ở trong giai đoạn sốt, nếu đã chuyển qua giai đoạn nguy hiểm thường xảy ra từ ngày thứ 3 đến ngày thứ 7 của bệnh thì phải nhập viện để điều trị nội trú nhằm hạn chế những biến chứng trầm trọng có thể nguy kịch đến tính mạng. Trong giai đoạn sốt, triệu chứng lâm sàng thường được biểu hiện sốt cao đột ngột, sốt liên tục; nhức đầu, chán ăn, buồn nôn; da bị sung huyết; đau cơ, đau khớp, nhức hai hố mắt; làm nghiệm pháp dây thắt cho kết quả dương tính; người bệnh thường có chấm xuất huyết dưới da, chảy máu chân răng hoặc chảy máu cam. Xét nghiệm cận lâm sàng thấy dung tích hồng cầu (hematocrit) bình thường, số lượng tiểu cầu bình thường hoặc giảm dần nhưng còn trên 100.000/mm3 máu, số lượng bạch cầu thường giảm.
Cần lưu ý giai đoạn sốt tương ứng với thể bệnh sốt xuất huyết Dengue thông thường, nếu đã chuyển qua giai đoạn nguy hiểm tức là đã chuyển qua mức độ của thể bệnh sốt xuất huyết Dengue có dấu hiệu cảnh báo và sốt xuất huyết Dengue nặng cần phải cho bệnh nhân nhập viện ngay vì có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm. Nên nhớ rằng thể bệnh sốt xuất huyết Dengue thông thường có triệu chứng lâm sàng đã nêu ở trên. Đây là cơ sở để xem xét kết hợp với các triệu chứng lâm sàng để giúp cho việc chẩn đoán.
Phần lớn các trường hợp thuộc thể bệnh sốt xuất huyết Dengue thông thường đều được điều trị ngoại trú và theo dõi tại các cơ sở y tế. Việc điều trị ngoại trú này chủ yếu là điều trị triệu chứng và phải theo dõi chặt chẽ để phát hiện sớm tình trạng sốc có thể xảy ra nhằm xử trí kịp thời. Trong điều trị triệu chứng, nếu bệnh nhân sốt cao từ 39oC trở lên, phải dùng thuốc hạ nhiệt, nới lỏng quần áo đang mặc và lau mát bằng nước ấm. Lưu ý, thuốc hạ nhiệt chỉ được sử dụng loại paracetamol đơn thuần, liều dùng từ 10 - 15mg/kg cân nặng trong một lần, cách nhau trong khoảng thời gian từ 4 - 6 giờ. Tổng liều thuốc paracetamol không được vượt quá 60mg/kg cân nặng trong vòng 24 giờ. Chú ý, không được dùng các loại thuốc có tác dụng hạ nhiệt khác như aspirin (acetyl salicylic acid), analgin, ibuprofen... để điều trị vì có thể gây xuất huyết, toan máu. Vấn đề không kém phần quan trọng là khuyến cáo người bệnh bù dịch sớm bằng đường uống bằng cách uống nhiều dung dịch oresol, nước sôi để nguội; nước trái cây như nước dừa, nước cam, nước chanh... hoặc uống nước cháo loãng với muối.
Hiện nay, bệnh sốt xuất huyết có chiều hướng phát triển mạnh; cần quan tâm đến việc phát hiện, chẩn đoán và điều trị ngoại trú các trường hợp mắc bệnh tại nhà với sự theo dõi của cơ sở y tế để giảm tải số bệnh nhân nhập viện quá nhiều; rất dễ có nguy cơ nhiễm chéo các loại bệnh khác.
TTƯT.BS. Nguyễn Võ Hinh
Trong quá trình điều trị ngoại trú; bệnh nhân, người nhà bệnh nhân và cơ sở y tế tuyến đầu có trách nhiệm theo dõi diễn biến tình hình. Nếu phát hiện người bệnh có các dấu hiệu nguy hiểm như vật vã, lừ đừ, li bì; đau bụng vùng gan hoặc ấn đau vùng gan, gan to; nôn nhiều; xuất huyết niêm mạc; đi tiểu ít; hematocrit tăng cao và tiểu cầu giảm nhanh chóng... là dấu hiệu cảnh báo tình trạng khẩn cấp; cần cho bệnh nhân nhập viện ngay để xử trí kịp thời, phù hợp; mọi sự lưỡng lự, chậm trễ sẽ dẫn đến thể bệnh sốt xuất huyết Dengue nặng và nguy cơ tử vong là điều không thể tránh khỏi.
