Vừa sống vừa lo
Những ngày giữa tháng 7/2020, nắng sạm da người, nhiều gia đình ở “xóm nhà không phép” cuối phường Vĩnh Trường (TP. Nha Trang) vẫn tất bật tu sửa lại nơi ở xập xệ của mình. Ông Trần Văn Bần ngậm ngùi: Tranh thủ lúc còn nhàn rỗi bà con bảo nhau gia cố lại. Ít bữa mưa gió có ập đến đỡ phải hốt hoảng. Phường này có mấy xóm nhà không phép (còn gọi là xóm núi). Ai cũng nghèo và nhiều lần gánh đau thương cả thể xác lẫn tinh thần từ nhẹ đến nặng.
Quay cuồng, vật vã mãi rồi buồn đau cũng phải nén vào trong, nhiều người dân nơi đây cho biết: Mấy lần có con sẩy chân xuống vách núi, dập xương, cả nhà đi làm thuê mấy tháng mới đủ tiền thuốc thang. Hàng trăm căn nhà ở đây, gió bão mạnh là có thể sập, còn trẻ con ra khỏi nhà sơ ý là rơi ngã vách đá. Người lớn còn bị suốt, nhất là những cư dân mới đến định cư ở xóm. Ám ảnh nhất là ngày các xóm nhà không phép kéo nhau đến lặng buồn tiễn đưa Võ Thị Kim Yến, Trần Thị Kim Hồng, Phạm Thị Ngọc Thảo về nơi yên nghỉ cuối cùng cách đây không lâu, họ đều tử vong do lở núi vì mưa gió, nhà bẹp rúm.
Từng suýt chết vì bị đá đè, anh Nguyễn Tùng và nhiều người khác ở Vĩnh Trường vẫn chưa hết run rẩy, bộc bạch: Nhà không phép hầu hết là xây trộm, xây lén. Sửa chữa cũng tranh thủ làm chớp nhoáng là chính. Biết rõ là mình đang ở trong hiểm nguy đấy nhưng phải liều thôi, không thì lấy đâu ra chỗ mà tá túc.
Còn nhớ, gần 2 năm trước, đại tang đã phủ cả xóm nhà không phép (còn gọi là xóm núi ở xã Phước Đồng, TP. Nha Trang) khi có hơn chục người tử vong bởi lở núi, sập nhà nhưng nhiều người vẫn phải nén nước mắt quay về nơi ở cũ. Vài lần từng gãy chân, ông Nguyễn Thứ cố gượng dậy cùng người thân khuân từng viên gạch nát dựng lại nhà. Ông Thứ chua chát: Chính quyền bảo đi đi rồi hỗ trợ nhưng chẳng đáng mấy.
Các xóm nhà không phép mọc cheo leo ở vách núi thuộc phường Vĩnh Trường (TP. Nha Trang).
Giấc mơ bình yên
Sống gần nửa đời người ở xóm núi (xã Phước Đồng, Nha Trang), ông Cao Văn Tùng và nhiều người già khác vẫn chưa một ngày được thụ hưởng “chất lượng đô thị” mà chỉ quẩn quanh với những lo toan cơm áo và... mơ được bình yên.
Ngước nhìn những căn nhà không phép nứt nẻ, bao gia đình đang lui cui trong ánh điện leo lét, nhiều hộ dân ở Phước Đồng xuýt xoa: Đạm bạc nhưng yên bình thế này cũng là khoảnh khắc hiếm hoi với các xóm núi rồi chứ dạo này thời tiết cực đoan lắm, mưa nắng thất thường. Lao động chính thì lo bươn chải, những người già như bảo nhau theo dõi sát sao thời tiết, có gì còn chuẩn bị mà ứng phó chứ không để sập nhà hàng loạt, chết lia lịa như năm ngoái thì đau quá.
Cũng bởi hoàn cảnh, xóm núi có nhà cả năm chỉ quẩn quanh ở xóm, ở xã thôi. Chỉ cách mấy ki-lô-mét nhưng họ không đi vì đi rồi lại thêm tủi phận. Hầu hết trẻ em ở các xóm nhà không phép học hết phổ thông rồi bỏ để đi làm đủ thứ nghề. Rút kinh nghiệm từ các lần trước, giờ cứ thấy gió mạnh, mưa giông là trẻ con cũng chạy túa đến những căn nhà vững chắc để xin trú nhờ.
Cảm nhận rõ những ẩn họa khi nhà treo trên vách núi, anh Nguyễn Thành Tuấn ở Vĩnh Trường (Nha Trang) vận động hàng xóm mua đài radio và luôn đeo bên mình để tiện theo dõi thông tin thời tiết. Vài năm trước, hàng chục hộ gia đình ở đây muốn tương lai con em tốt hơn, tích cóp được ít tiền, quyết tâm chuyển đi nơi khác cho an toàn, nhưng nhà ở xã hội cho người nghèo giá cũng cao chót vót nên họ lại quay về để sống trong lo sợ.
Theo báo cáo của UBND TP. Nha Trang, chỉ riêng 2 năm trở lại đây đã có khoảng gần 2.000 trường hợp xây dựng trái phép. Khi phát hiện, các cấp cũng đã lập đoàn kiểm tra để tiến hành xử phạt số tiền lớn. Nhà không phép tập trung chủ yếu ở xã Phước Đồng, phường Vĩnh Trường, Vĩnh Hòa, Ngọc Hiệp... Riêng tại xã Phước Đồng có đến 348 hộ dân và hơn 1.300 nhân khẩu ở nhà không phép.
Giấc mơ của họ là mong chính quyền sớm có giải pháp “hạ nhiệt” những căn nhà xã hội để người dân ở các xóm nhà tạm bợ, nhà không phép được an cư.