Đập dâng để giữ nước sạch từ sông Hồng vào sông Tô Lịch
Với mục đích cải thiện tình trạng ô nhiễm và khôi phục dòng chảy của sông Tô Lịch, dự án xây dựng đập dâng dần hình thành sau hơn 4 tháng triển khai. Theo kế hoạch, dự kiến sẽ hoàn thành vào quý III/2025 để chuẩn bị cho việc bổ cập nước từ sông Hồng.
Sông Tô Lịch có chiều dài hơn 14 km, bắt nguồn từ phường Nghĩa Đô (quận Cầu Giấy), đổ ra sông Nhuệ - đoạn xã Hữu Hòa (huyện Thanh Trì). Con sông này chạy qua nhiều địa danh, con đường, di tích... nổi tiếng của Hà Nội.
Từ lâu sông Tô Lịch đã được mệnh danh là "sông chết". Cơ quan chức năng đã dùng nhiều biện pháp để cải tạo dòng sông nhưng chất lượng dòng nước không được cải thiện. Đi qua những đoạn sông Tô Lịch chạy qua, người dân cảm nhận rõ mùi hôi thối nồng nặc, mặt nước đen ngòm.
Thi công đập dâng giữ nước trên sông Tô Lịch.
Thời gian qua, Hà Nội triển khai việc nạo vét lòng sông để tiếp tục xây các hạng mục hạ tầng, như trạm bơm, mương, kênh dẫn, đặc biệt là các đập dâng để giữ và điều tiết nước. Hình ảnh đập dâng nằm trên sông Tô Lịch cách chùa Bằng, cầu Quang vài trăm mét nằm trên địa bàn xã Thanh Liệt (Thanh Trì) đang được xây dựng.
Các đập dâng giữ nước bước đầu được xác định ở các vị trí gần cầu Cót (Yên Hòa, Cầu Giấy), cầu Dậu (Linh Đàm, Hoàng Mai), cầu Quang (Thanh Liệt, Thanh Trì). Mục đích của đập dâng là để khi nước từ hồ Tây được dẫn vào sông Tô Lịch, các đập sẽ giữ được nước và duy trì độ sâu mực nước trên sông Tô Lịch theo phương án thành phố đưa ra.
Theo ước tính của Sở Tài nguyên và Môi trường Hà Nội, mỗi ngày, sông Tô Lịch phải nhận lên đến 160.000 m3 nước thải công nghiệp và nước thải sinh hoạt qua hàng trăm ống xả thải trực tiếp.
Theo kế hoạch, tháng 7 tới, UBND quận Tây Hồ sẽ khởi công dự án cải tạo hồ Sen, đưa nước bổ cập cho hồ Tây trước khi dẫn về sông Tô Lịch. Sau khi hoàn thành dự án này, hạng mục đập dâng được kỳ vọng sẽ có vai trò giữ nước và duy trì độ sâu mực nước trên sông Tô Lịch. Để duy trì độ sâu, ngoài xây dựng đập dâng, hiện công tác nạo vét, thanh thải lòng sông đang được thực hiện từ giữa tháng 2 đến nay.
GS.TS Hoàng Xuân Cơ, Hội Kinh tế Môi trường Việt Nam khẳng định tầm quan trọng của việc kiểm soát nguồn thải, Hà Nội đã có rất nhiều giải pháp cải tạo sông Tô Lịch. Nhưng song song với dẫn nước vào thì vẫn phải thu gom triệt để nguồn nước thải ra sông mới đảm bảo được chất lượng của nước sông.
Để khôi phục dòng chảy tự nhiên và cải thiện chất lượng nước, TP. Hà Nội đã công bố phương án bổ cập nước từ Hồ Tây và sông Hồng. Cụ thể, Sở Xây dựng Hà Nội được giao nhiệm vụ lấy nước từ Hồ Tây thông qua cửa điều tiết Hồ Tây A và Cống Đõ Mương Thụy Khuê, với thời hạn hoàn thành vào tháng 8/2025. Đồng thời, Sở cũng đang nghiên cứu kỹ lưỡng đề xuất dẫn nước từ sông Hồng vào sông Tô Lịch theo trục đường Võ Chí Công, nhằm bảo đảm nguồn nước bổ sung ổn định và lâu dài.
Một hạng mục hạ tầng quan trọng khác là việc xây dựng đập dâng tại khu vực gần cầu Quang (Thanh Trì), nhằm giữ ổn định mực nước trên sông trong mùa khô. Theo phân tích của các chuyên gia, khi nước thải đã được dẫn về nhà máy xử lý thì nguồn ô nhiễm còn lại trên sông sẽ rất ít. Đập dâng giữ nước này có ý nghĩa quan trọng, vì nó giúp duy trì mực nước vào mùa khô, đồng thời hỗ trợ phối hợp với đập Thanh Liệt và trạm bơm Yên Sở để phục vụ thoát nước cho thành phố trong mùa mưa, đặc biệt là công tác thoát lũ cho sông Nhuệ.
Các chuyên gia đánh giá đây là giải pháp đa mục tiêu, không chỉ góp phần hồi sinh sông Tô Lịch mà còn tăng cường khả năng quản lý lũ lụt cho khu vực nội đô. Tuy nhiên, để đập dâng hoạt động hiệu quả, nước thải chảy vào sông cần được xử lý triệt để trước. Nếu không, đập dâng có thể vô tình giữ lại chất ô nhiễm, làm tình trạng tồi tệ hơn.
Sông Tô Lịch sẽ sớm hồi sinh trong xanh
PGS.TS Đào Trọng Tứ, Trưởng ban Điều hành Mạng lưới sông ngòi Việt Nam cho rằng, tại Hà Nội trừ sông Hồng, tất cả các sông khác đều trong tình trạng ô nhiễm nặng. Các dòng sông bị bức tử bởi nước thải, chất thải đổ thẳng xuống sông. Bên cạnh đó, nhiều khu vực người dân sống hai ven bờ sông san lấp, đổ trộm trạc thải để lấn chiếm khiến lòng sông ngày càng bị thu hẹp.
Theo PGS Tứ, để giải quyết vấn đề ô nhiễm các dòng sông, trước hết cần giải quyết nguồn gốc gây ô nhiễm nguồn nước và tìm nguồn nước bổ cập để tạo ra dòng chảy.
Cụ thể, thành phố cần xây dựng hệ thống cống bao, tách và thu gom nước thải về nhà máy xử lý nước thải tập trung; làm sạch và xử lý bùn lắng tại các dòng sông, tạo dòng chảy sinh thái về mùa khô từ nguồn bổ cập là nước từ sông Hồng. Đồng thời, tăng cường tuyên truyền, nâng cao nhận thức của nhân dân về bảo vệ môi trường.
Các giải pháp căn cơ bao gồm: Thứ nhất, thu gom triệt để nước thải và xử lý trước khi xả ra sông. Đây là yếu tố then chốt. Nhà máy Yên Xá không chỉ xử lý nước thải cho khu vực dân cư đông đúc mà còn góp phần làm sạch dòng sông, ngăn chặn sự tái ô nhiễm. Hệ thống cống bao dẫn nước thải từ các quận nội thành như Ba Đình, Đống Đa, Thanh Xuân… sẽ giúp phân lập nước thải khỏi dòng chảy tự nhiên.
Thứ hai, nạo vét bùn thải và làm sạch lòng sông theo kế hoạch, khoảng 40.000 tấn bùn sẽ được nạo vét tại đoạn sông từ Hoàng Quốc Việt đến Ngã Tư Sở. Lượng bùn thải khổng lồ này được xử lý bằng công nghệ thân thiện môi trường, không gây phát tán mùi, đảm bảo an toàn cho cư dân sinh sống ven sông.
Thứ ba, bổ cập nước sạch từ sông Hồng và Hồ Tây Việc dẫn nước sạch từ các nguồn nước có chất lượng tốt như Hồ Tây và sông Hồng giúp làm loãng chất ô nhiễm, cải thiện màu sắc và mùi nước. Ngoài ra, nó còn tạo điều kiện cho hệ sinh thái thủy sinh phục hồi, đặc biệt là các loài cá, thực vật thủy sinh.
Thứ tư, cải tạo cảnh quan và xây dựng không gian công cộng ven sông Không chỉ làm sạch dòng sông, Hà Nội còn đặt mục tiêu biến hai bên bờ sông thành những tuyến công viên, đường dạo, không gian sinh hoạt cộng đồng. Mục tiêu là tạo dựng một hành lang sinh thái đô thị, thân thiện với môi trường và người dân.
UBND thành phố Hà Nội vừa có kế hoạch với 5 nhóm giải pháp với 14 nhiệm vụ cụ thể để kiểm soát, xử lý tình trạng ô nhiễm môi trường nước tại một số sông trên địa bàn thành phố. Điển hình là các giải pháp, đầu tư công trình thu gom - xử lý nước thải đô thị; không cấp phép đầu tư, cấp giấy phép môi trường, phê duyệt báo cáo đánh giá tác động môi trường đối với các dự án, cơ sở không bảo đảm các yêu cầu về môi trường; xử lý nghiêm vi phạm xả thải, yêu cầu đình chỉ hoạt động hoặc nâng cấp hệ thống xử lý nước thải nếu cơ sở sản xuất không đạt chuẩn...
UBND thành phố Hà Nội cho rằng, việc triển khai kế hoạch trên nhằm nâng cao hiệu quả kiểm soát, xử lý ô nhiễm nước tại các lưu vực sông. Bên cạnh đó, nâng cao trách nhiệm của các cơ quan quản lý nhà nước và các đơn vị có liên quan trong bảo vệ môi trường, khai thác, sử dụng và quản lý sông.
