Sông Tô Lịch trong xanh, toàn bộ nước thải được xử lý
Những ngày qua, khu vực Hà Nội có mưa to, lượng nước đổ vào sông Tô Lịch rất lớn. Đại diện Xí nghiệp thoát nước số 1 (Công ty TNHH MTV Thoát nước Hà Nội) cho biết do mưa to nên nước ở hồ Tây lên khá cao (trên 6m) nên những ngày qua đơn vị đã xả nước ra sông Tô Lịch, mỗi ngày xả được khoảng 7-8cm.
Theo vị này, việc xả nước từ hồ Tây ra sông Tô Lịch tiếp tục được duy trì trong những ngày tới. Sau khi mực nước ở hồ Tây xuống thì nước từ hồ Sen (dự án thí điểm bãi lọc trồng cây ngập nước lấy nước từ Nhà máy xử lý nước thải hồ Tây) mới có thể chảy vào hồ Tây được.
Sông Tô Lịch trong xanh, toàn bộ nước thải được thu gom xử lý.
Đại diện Ban quản lý hồ Tây cho biết các hạng mục tại hồ Sen đã cơ bản hoàn thành. Những ngày qua đơn vị vận hành đã bơm nước vào hồ Sen để sẵn sàng bổ cập vào hồ Tây, nước từ hồ Tây sau đó sẽ được bổ cập cho sông Tô Lịch.
Theo đại diện Ban quản lý hồ Tây, nguồn nước sử dụng để bổ cập nước vào hồ Tây là nước sau xử lý đạt tiêu chuẩn của Nhà máy xử lý nước thải hồ Tây có lưu lượng khoảng 13.000m3/ngày đêm (công suất thiết kế 15.000-22.800m3/ngày).
Ông Trần Văn Tiến, Phó giám đốc Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình hạ tầng kỹ thuật và nông nghiệp Hà Nội thông tin, với hạng mục bổ sung hệ thống thu gom nước thải từ hai bên bờ sông Tô Lịch về Nhà máy xử lý nước thải Yên Xá, đơn vị đã hoàn thành đấu nối tại 62/63 cửa xả còn lại.
Ông Tiến cũng cho hay do vướng mặt bằng nên 1 cửa xả còn lại sẽ được bịt lại khi đập dâng ở khu vực cầu Quang hoàn thành, các công nhân đang thi công những hạng mục cuối ở đập dâng này. Bên cạnh đó, theo ông Tiến, nhà máy xử lý nước thải Yên Xá đã nâng công suất lên 230m3/ngày đêm, xử lý được toàn bộ nước thải dọc sông Tô Lịch thu gom về.
Về bổ cập nguồn, TP Hà Nội chọn cách tiếp cận theo từng tầng nấc: trước mắt là tận dụng nguồn nước đã qua xử lý từ khu vực Hồ Tây để duy trì mực nước; lâu dài là nghiên cứu tuyến lấy nước từ sông Hồng bổ cập cho Hồ Tây rồi dẫn vào Tô Lịch, đi kèm yêu cầu đánh giá kỹ tác động sinh thái và chi phí vận hành. Các cuộc họp chuyên môn nêu rõ yêu cầu "không làm biến đổi hệ sinh thái Hồ Tây", đồng thời kiểm soát chặt chẽ tổng mức đầu tư của phương án lấy nước sông Hồng. Cách tiếp cận thận trọng này cho thấy TP đặt mục tiêu bền vững lên hàng đầu khi "bơm nguồn sống" cho Tô Lịch.
Các chuyên gia phân tích rằng, chìa khóa của những dự án như Tô Lịch là đồng bộ giải pháp. Nếu chỉ nạo vét hoặc chỉ bổ cập nước mà không tách triệt để nguồn thải, con sông sẽ tái ô nhiễm rất nhanh. Trục giải pháp hợp lý phải là: thu gom – xử lý – giữ nước – bổ cập – quan trắc, vận hành theo mùa mưa/khô. Quan điểm này tương đồng với định hướng kỹ thuật Hà Nội đang triển khai trong năm 2025.
"Khóa chặt" nguồn thải để sông Tô Lịch sạch bền vững
Ông Hoàng Dương Tùng, nguyên Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Môi trường chia sẻ: "Nhà tôi ở gần sông Tô Lịch, hằng ngày đi qua, nhiều năm đã chứng kiến sông Tô Lịch từ lúc sạch, xanh mát, đến khi bẩn, và đang hồi sinh như thế nào. Gần đây, Hà Nội có rất nhiều biện pháp đúng và trúng thể hiện sự quyết tâm của chính quyền. Đây có lẽ là nhiệm vụ ưu tiên cao nhất và bài học lớn nhất. Trung Quốc có các bài học xử lý làm sạch sông Dương Tử, Israel làm sạch sông Jordan, Hungary với hồ Balaton... Thành công đó đầu tiên phải là sự quyết tâm của chính quyền, quyết tâm này thể hiện ở việc giải quyết vấn đề rất cụ thể để làm sạch các dòng sông".
Ông Hoàng Dương Tùng dẫn chứng, ở Trung Quốc, với sông Dương Tử, họ phân ra các lưu vực, tiểu lưu vực để xử lý. Ở Việt Nam có lẽ cũng cần tham khảo kinh nghiệm này, chia ra những khu vực cụ thể liên quan đến các dòng sông để biết ô nhiễm ra sao và đề ra phương pháp xử lý.
"Ở Trung Quốc, họ đưa ra những giải pháp xử lý với những công trình khác nhau, làm cả tập trung lẫn phân tán. Hà Nội cũng đang làm tập trung nhưng cũng còn rất nhiều giải pháp phân tán khác. Cần thực hiện các giải pháp phân tán như lắp trạm bơm nhỏ dọc sông. Giải pháp này vừa nhanh, rẻ và bổ cập được nước ngay tại chỗ không phải đợi đến cuối nguồn bơm ngược lại", ông Hoàng Dương Tùng nêu ví dụ.
Ngoài ra, theo ông Hoàng Dương Tùng, hiện nay đã triển khai chính quyền 2 cấp, do đó phải tăng cường trách nhiệm của cấp xã, cấp phường. "Như các nước, họ có KPI, dùng hệ thống GIS rõ phường nào, xã nào chịu trách nhiệm. Họ biết ngay nơi nào đang phát thải cái gì. Từ đó yêu cầu các cơ sở sản xuất xả thải hơn 10m3 phải lắp đồng hồ quan trắc thông minh. Dùng bao nhiêu, thải bao nhiêu, phát ngay trực tiếp để đơn vị quản lý biết ngay. Như thế tất cả hệ thống kiểm soát các nguồn thải, cảm biến quan trắc đến hàng giây, điều tiết rất nhanh. Đó là những cái phải học tập", ông Hoàng Dương Tùng nói.
Bà Bùi Thị An, Viện trưởng Viện Tài nguyên môi trường phát triển cộng đồng cho biết, sau khi vấn đề môi trường được xử lí thì vấn đề cảnh quan hai bên bờ sông cũng cần được quan tâm, bờ sông phải đẹp và sạch. Và điều quan trọng nhất là chính quyền TP cần phân rõ trách nhiệm quản lý dòng sông và cơ chế chịu trách nhiệm cho từng địa phương nơi dòng sông chảy qua, có thưởng, phạt nghiêm minh, có sự tham gia, giám sát của người dân.
Nếu được như vậy, Hà Nội nhất định sẽ có lại dòng sông Tô Lịch gắn với bề dày lịch sử và văn hóa của Thủ đô như lời thơ người xưa để lại: "Nước sông Tô vừa trong vừa mát/Em ghé thuyền đỗ sát thuyền anh/Dừng chèo muốn tỏ ân tình/Sông bao nhiêu nước thương mình bấy nhiêu…".
Các nhà khoa học môi trường cũng đề nghị "khóa chặt" nguồn thải mới phát sinh khi các dự án nhà ở, dịch vụ mọc lên dọc tuyến; cập nhật bản đồ cửa xả, lập chế độ kiểm tra định kỳ và xử phạt nghiêm xả thải trái phép. Họ coi Tô Lịch là "phép thử" cho năng lực quản trị môi trường đô thị Hà Nội: nếu thành công, đây sẽ là mô hình mẫu để nhân rộng cho Kim Ngưu, Lừ, Sét… vốn có bối cảnh ô nhiễm tương tự.
