1. Vì sao người nhiễm HIV dễ mắc bệnh mạn tính?
Người nhiễm HIV có nguy cơ mắc các bệnh mạn tính (bệnh không lây nhiễm – NCDs) cao hơn so với người không nhiễm.
Nguyên nhân xuất phát từ sự kết hợp của nhiều yếu tố, bao gồm tình trạng viêm mạn tính do virus HIV gây ra, suy giảm miễn dịch kéo dài và tác dụng phụ của thuốc điều trị ARV.
Virus HIV gây ra tình trạng viêm nhiễm kéo dài trong cơ thể. Sự viêm mạn tính này có thể thúc đẩy quá trình lão hóa sớm, làm tổn thương mạch máu và các cơ quan nội tạng, từ đó tăng nguy cơ mắc các bệnh mạn tính như: Bệnh tim mạch, bệnh thận mạn tính, bệnh gan (đặc biệt ở những người đồng nhiễm viêm gan B hoặc C)…
Virus HIV tấn công và phá hủy các tế bào miễn dịch, làm suy yếu khả năng bảo vệ cơ thể trước bệnh tật. Mặc dù thuốc kháng virus (ARV) có thể giúp phục hồi đáng kể hệ miễn dịch, nhưng chức năng miễn dịch của người nhiễm HIV không thể trở lại hoàn toàn như người bình thường. Khi hệ miễn dịch suy yếu hoặc hoạt động rối loạn, cơ thể dễ mắc các bệnh nhiễm trùng cơ hội, ung thư, hoặc rối loạn nhận thức thần kinh liên quan đến HIV.
Bên cạnh đó, một số loại thuốc ARV có thể gây tác dụng phụ về chuyển hóa, chẳng hạn như rối loạn lipid máu, kháng insulin, giảm mật độ xương... Tuy nhiên, với những tiến bộ trong y học, các phác đồ ARV hiện nay an toàn và dung nạp tốt hơn nhiều so với trước đây. Người nhiễm HIV ngày nay có nhiều lựa chọn điều trị hơn, và lợi ích của việc tuân thủ điều trị luôn vượt xa nguy cơ tác dụng phụ, giúp họ duy trì sức khỏe, kéo dài tuổi thọ và có cuộc sống gần như bình thường.
Bên cạnh đó, các yếu tố nguy cơ lối sống không lành mạnh (như hút thuốc, uống rượu, thiếu vận động, dinh dưỡng kém…) cũng góp phần lớn vào việc tăng nguy cơ bệnh mạn tính ở người nhiễm HIV.
Nhiễm HIV có liên quan đến nguy cơ mắc bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) cao hơn.
2. Kiểm soát yếu tố nguy cơ từ lối sống -Chìa khóa giúp người nhiễm HIV sống khỏe mạnh hơn
Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), HIV hiện nay có thể kiểm soát được như nhiều bệnh mạn tính khác. Bên cạnh việc bắt đầu điều trị càng sớm càng tốt, người nhiễm HIV hoàn toàn có thể duy trì sức khỏe và hệ miễn dịch vững mạnh thông qua lối sống lành mạnh và theo dõi y tế định kỳ.
Trước đây, người nhiễm HIV thường dễ mắc các bệnh nhiễm trùng cơ hội – những bệnh xảy ra thường xuyên và nghiêm trọng hơn khi hệ miễn dịch suy yếu. Tuy nhiên, nhờ hiệu quả vượt trội của các thuốc kháng virus (ARV), hiện nay những bệnh lý nặng này đã giảm đáng kể, giúp người nhiễm HIV có thể sống khỏe mạnh, làm việc và sinh hoạt như những người bình thường khác.
Duy trì lối sống lành mạnh đóng vai trò quan trọng giúp người nhiễm HIV sống khỏe mạnh và kiểm soát bệnh hiệu quả. Một chế độ ăn uống cân đối cung cấp năng lượng và các chất dinh dưỡng cần thiết để cơ thể chống lại HIV cũng như các bệnh nhiễm trùng khác. Người nhiễm HIV nên tham khảo ý kiến chuyên gia dinh dưỡng hoặc bác sĩ điều trị để xây dựng thực đơn phù hợp, đảm bảo duy trì thể trạng và sức đề kháng tốt.
Tập thể dục thường xuyên không chỉ giúp cải thiện sức khỏe thể chất, tinh thần mà còn hỗ trợ hệ miễn dịch hoạt động hiệu quả hơn. Bên cạnh đó, việc ngừng hút thuốc lá là điều cần thiết, bởi người nhiễm HIV hút thuốc có nguy cơ mắc ung thư, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, viêm phổi và bệnh tim mạch cao hơn. Hút thuốc cũng có thể làm giảm hiệu quả của điều trị ARV.
Ngoài ra, HIV có thể gây căng thẳng kéo dài hoặc làm trầm trọng thêm các vấn đề sức khỏe tâm thần. Do đó, việc chăm sóc sức khỏe tinh thần — bao gồm tư vấn tâm lý, thiền, hoặc tham gia nhóm hỗ trợ — sẽ giúp người nhiễm HIV duy trì tinh thần tích cực, tuân thủ điều trị tốt hơn và tận hưởng cuộc sống trọn vẹn hơn.
3. Thay đổi lối sống giúp giảm nguy cơ bệnh mạn tính cho người nhiễm HIV
Dinh dưỡng khoa học
- Ăn uống cân bằng, đầy đủ các nhóm chất (protein, carbohydrate, chất béo lành mạnh, vitamin và khoáng chất).
- Tăng cường rau xanh, trái cây.
- Giảm chất béo xấu, đường, muối.
- Uống đủ nước.
- Chú ý đến an toàn vệ sinh thực phẩm để ngăn ngừa nhiễm trùng.
- Bỏ thuốc lá hoàn toàn để bảo vệ tim, phổi, giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch, ung thư và tăng hiệu quả điều trị HIV.
- Hạn chế rượu bia để giảm tổn thương gan và tránh tương tác với thuốc điều trị.
Tập thể dục đều đặn giúp cải thiện sức khỏe và tăng cường miễn dịch.
Vận động đều đặn
- Tập thể dục thường xuyên, khoảng 150 phút/tuần với cường độ vừa phải.
- Kết hợp các bài tập aerobic, tăng cường sức mạnh cơ bắp và sự linh hoạt.
- Giúp duy trì cân nặng khỏe mạnh, cải thiện sức khỏe tim mạch, xương khớp, giảm mệt mỏi và tăng cường hệ miễn dịch.
Kiểm soát căng thẳng và sức khỏe tinh thần
- Giữ tinh thần lạc quan, kiểm soát stress tốt thông qua các biện pháp: yoga, thiền, tập thể dục hoặc tư vấn tâm lý.
- Ngủ đủ giấc (7-8 tiếng mỗi đêm) để hỗ trợ hệ miễn dịch và cân bằng nội tiết.
Bằng cách áp dụng những thay đổi tích cực này, người nhiễm HIV có thể củng cố hệ miễn dịch, giảm tình trạng viêm mạn tính và nguy cơ phát triển các bệnh mạn tính, từ đó sống khỏe mạnh, chất lượng cuộc sống tốt hơn.
