Sống bình thường với... nửa bộ não

Một người đàn ông bình thường đã khiến các bác sĩ kinh ngạc khi phim chụp cho thấy phần lớn não của bệnh nhân đã biến mất.

Kết quả chụp não “ngoài sức tưởng tượng” của bệnh nhân

Năm 2007, một người đàn ông 44 tuổi hoàn toàn khỏe mạnh đến khám vì bị yếu nhẹ ở chân đã khiến các bác sĩ ở Pháp sửng sốt khi phát hiện ra rằng phần lớn não của người bệnh không còn. Mặc dù các nhà nghiên cứu có thể lý giải tại sao bệnh nhân lại bị mất phần lớn não, song thật khó hình dung làm sao mà người bệnh lại vẫn sống bình thường. Tuy nhiên, nghiên cứu gần đây đã giúp trả lời câu hỏi này và cho thấy kích thước và chức năng của não phần nhiều không liên quan với nhau.

Người đàn ông tuổi trung niên, danh tính không được tiết lộ vì lý do cá nhân đã đến bác sĩ khám sau khi bị yếu nhẹ ở chân trái trong 2 tuần. Theo nghiên cứu năm 2007 mô tả trường hợp đặc biệt này trên tạp chí The Lancet, việc khám xét tỉ mỉ đã cho thấy bệnh nhân bị khuyết một phần não đáng kể. Mặc dù rất khó đánh giá chính xác lượng não bị mất, song các bác sĩ ước tính bệnh nhân không có 50 - 75% não.

“Toàn bộ não đều giảm - các thùy trán, đỉnh, thái dương và chẩm, cả bên phải và bên trái. Những vùng này kiểm soát chức năng vận động, cảm giác, ngôn ngữ, thị giác, thính giác, cảm xúc và nhận thức” - Lionel Feuillet, tác giả chính của nghiên cứu cho biết.

Bất chấp khiếm khuyết này, bệnh nhân đã lập gia đình, sinh con và là một viên chức, không có dấu hiệu khuyết tật nào khác ngoài việc IQ trung bình hơi thấp.

Đi tìm lời giải

Việc tìm hiểu kỹ hơn về tiền sử bệnh của bệnh nhân đã hé lộ nguyên nhân của tình trạng lạ lùng này. Lúc 6 tháng tuổi, bệnh nhân có chẩn đoán bị não úng thủy sau sinh. Não úng thủy là tình trạng xảy ra khi dịch tích tụ trong sọ và khiến não bị phù. Không rõ nguyên nhân gây não úng thủy ở bệnh nhân này, nhưng theo Viện Y tế Quốc gia Mỹ thì phần lớn các trường hợp não úng thủy sau sinh bắt nguồn từ nhiễm khuẩn ở hệ thần kinh trung ương, xuất huyết não do chấn thương hoặc trong khi đẻ hoặc thậm chí do khối u.

Sau khi có chẩn đoán, bệnh nhân đã được đặt ống thông trong não để dẫn lưu lượng dịch thừa. Nếu không điều trị, não úng thủy có thể gây tổn thương não và làm suy giảm các chức năng thể chất và trí tuệ.

Khi được 14 tuổi, bệnh nhân được rút ống thông. Không may là việc rút ống đã khiến dịch dần dần tích tụ lại trong não người bệnh. Trong 30 năm sau đó, lượng dịch này từ từ đông đặc lại và chiếm chỗ gần như toàn bộ chất não cho đến khi chỉ còn lại ở vùng ngoài sát xương sọ, giống như lớp vỏ sò.

Tình trạng yếu ở chân người bệnh giảm đi sau khi các bác sĩ đặt lại ống thông vào não. Tuy nguyên nhân ban đầu đã được giải quyết, song làm thế nào mà người đàn ông này vẫn hoàn toàn bình thường cho dù không có đa phần bộ não vẫn là một bí ẩn.

Bệnh nhân người Pháp này có lẽ là ví dụ kì lạ nhất về việc một người có thể sống bình thường dù não bị khuyết đi một phần lớn, tuy nhiên đây không phải là ví dụ duy nhất. Theo BS. Donald Forsdyke trong bài viết trên tờ Biological Theory, những ví dụ này cho thấy kích thước não ít tương quan với năng lực của bộ não.

Tính “linh hoạt” của bộ não

Các chuyên gia tin rằng khái niệm về tính “linh hoạt của não” có thể lý giải tại sao người đàn ông Pháp này lại có cuộc sống bình thường cho dù bị thiếu não nhiều như vậy. Bộ não của chúng ta được cấu tạo bởi nhiều phần khác nhau để đảm nhiệm những nhiệm vụ cụ thể. Ví dụ, thùy trán có liên quan với nói, vận động và giải quyết vấn đề, trong khi tiểu não có liên quan với phối hợp động tác và thăng bằng. Tính linh hoạt của não mô tả việc não có thể tổ chức lại các đường truyền thần kinh tới những vùng nhất định để đảm nhiệm những nhiệm vụ khác ngoài nhiệm vụ “đã phân công” ban đầu.

“Nếu có điều gì đó xảy ra rất chậm trong thời gian khá dài, có thể là hàng chục năm thì những phần khác của não sẽ đảm nhiệm chức năng mà bình thường sẽ được thực hiện bởi vùng não mà giờ đây đã bị gạt ra ngoài” - BS. Max Muenke, một chuyên gia về khuyết tật não tại Viện Nghiên cứu quốc gia về bộ gen người (Mỹ) giải thích.

Ví dụ về tính linh hoạt của não được thấy ở những người bị khiếm thính. Các nhà nghiên cứu thấy rằng khi không có kích thích thính giác, vùng não liên quan với nghe được gọi là vùng vỏ thính giác đã điều chỉnh để giúp người bệnh tăng cường các giác quan còn lại. Nghiên cứu gần đầy cũng cho thấy tính linh hoạt của não có thể đóng vai trò trong việc giúp những người bị tự kỷ cải thiện chức năng não nói chung.

(Theo Medical Dailytional)

BS. Cẩm Tú