Sởi vẫn diễn biến phức tạp

Diễn biến phức tạp

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), năm 2018, tại châu Âu có 72 trẻ em và người lớn tử vong do sởi, số ca mắc ghi nhận là 82. 596 tại 47/53 quốc gia châu Âu, gần 2/3 (61%) trường hợp này phải nhập viện. Ghi nhận từ Trung tâm Kiểm soát Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) chỉ riêng trong tháng 1 năm 2019 có 101 ca sởi được báo cáo tại 10 bang trong khi năm 2018 tổng số ca là 372.

Tại Việt Nam, Cục Y tế Dự phòng (Bộ Y tế) cho biết, ngay trong những tuần đầu năm 2019, tình hình dịch bệnh sởi tiếp tục diễn biến phức tạp và có xu hướng gia tăng tại nhiều nước trên thế giới, đặc biệt tại Ukraina và Hoa Kỳ. Tại Hoa Kỳ, bệnh quay lại sau 20 năm nước này công bố loại trừ bệnh sởi.

Ngay trong nước, số ca mắc sởi cũng tăng rất nhanh. Các ca mắc sởi không chỉ là trẻ em mà có cả người lớn và trẻ chưa đến tuổi tiêm phòng, tức dưới 9 tháng tuổi. Một trong những nguyên nhân được xác định là do miễn dịch cộng đồng thấp.

Chỉ riêng các tỉnh phía Nam, theo số liệu của chương trình tiêm chủng mở rộng, năm 2018 có 4.780 ca sởi và nghi sởi (chiếm 49,1% toàn quốc). Chỉ riêng tháng 1 năm 2019, có 3.023 ca. 90% ca mắc chưa tiêm đủ 2 liều sởi hoặc không rõ tiền sử tiêm chủng. Điều đó cho thấy bệnh sởi đang diễn tiến khó lường.

Những biến chứng chết người

Theo ThS.BS. Đinh Thạc, BV. Nhi Đồng 1 (TP.HCM), tác nhân gây bệnh sởi là virus thuộc giống morbillivirus của họ Paramyxoviridae. Bệnh sởi là tình trạng nhiễm virus cấp tính. Sởi lan truyền do dịch tiết mũi họng của người nhiễm bệnh theo không khí thoát ra khi người bệnh ho hoặc hắt hơi. Sự lan truyền từ người bệnh đến người lành có thể xảy ra khi người lành hít phải những giọt không khí có virus sởi sau khi người bệnh xả ra 2 tiếng đồng hồ. Người bệnh có thể lây nhiễm cho người khác trước và sau vài ngày xuất hiện triệu chứng của bệnh.

Khi bị nhiễm sởi, sau giai đoạn ủ bệnh kéo dài khoảng 7 ngày - 2 tuần, bệnh nhân thường có những triệu chứng như sốt cao, khi dấu hiệu sốt thuyên giảm sẽ bắt đầu xuất hiện dấu hiệu phát ban đặc trưng của sởi.

Bệnh nhân cũng sẽ trổ ban, lúc đầu ban nổi ở sau tai, sau đó lan ra mặt, rồi lan dần xuống ngực bụng và lan ra toàn thân. Khi ban sởi biến mất cũng mất dần theo thứ tự đã nổi trên da, đặc điểm ban sởi là ban dạng sẩn (ban gồ lên mặt da), khi bay sẽ để lại những vết thâm trên da rất đặc trưng thường gọi là “vằn da hổ”. Ngoài ra, trẻ bị mắc sởi thường có một số triệu chứng kèm theo như: chảy nước mũi, ho hay đỏ mắt, đôi khi trẻ bị tiêu chảy.

Sự nguy hiểm của bệnh sởi chính là những biến chứng do bệnh gây ra. Trẻ em là đối tượng có nguy cơ nhiễm bệnh rất cao, nhất là khả năng bị những biến chứng nặng nề của bệnh. Những biến chứng thường gặp khi mắc bệnh sởi được ghi nhận tại các cơ sở y tế trong những năm qua cụ thể như sau:

- Viêm tai giữa cấp xảy ra ở 1/10 số trẻ bị nhiễm sởi.

- Viêm phổi nặng xảy ra khoảng 1/20 số trường hợp bị mắc sởi, có thể dẫn đến tử vong.

- Viêm não, xảy ra ở khoảng 1/1.000 số người mắc bệnh sởi.

- Tiêu chảy và ói mửa do sởi, thường xảy ra cho trẻ nhỏ, nhất là trẻ nhũ nhi.

- Mờ hoặc loét giác mạc có thể gây mù lòa, một biến chứng rất nguy hiểm của sởi.

- Suy dinh dưỡng nặng ở trẻ em hậu nhiễm sởi, làm ảnh hưởng rất nhiều đến sức khỏe và sự phát triển của trẻ.

- Phụ nữ có thai mắc bệnh sởi có thể bị sảy thai, sinh non hay sinh trẻ nhẹ cân.

Chăm sóc trẻ nhiễm sởi đúng cách tại nhà

Khi phát hiện có trẻ mắc sởi, điều quan trọng cần chú ý là thực hiện việc cách ly trẻ bệnh với các trẻ lành. Người chăm sóc trẻ bệnh phải rửa tay sạch sẽ trước và sau mỗi lần tiếp xúc với trẻ bệnh, rồi mới được chăm sóc trẻ lành.

Do bệnh có khả năng lây nhiễm rất cao nên việc phòng ngừa bệnh, tránh tình trạng lây lan trong cộng đồng là điều phụ huynh cần chú ý. Mọi người cần giữ vệ sinh thân thể, vệ sinh nhà cửa và môi trường chung quanh, giữ gìn phòng ốc thông thoáng, sạch sẽ.

Nâng cao sức đề kháng cho trẻ nhỏ bằng chế độ ăn với đầy đủ dưỡng chất cần thiết, đồng thời tăng cường lượng nước uống giàu vitamin nhất là vitamin A để bảo vệ đôi mắt của trẻ mắc bệnh sởi.

Tránh quan niệm cho bệnh nhân kiêng tắm, kiêng gió sẽ làm cho bệnh thêm trầm trọng hơn.

Trong trường hợp đã có tiếp xúc nguồn lây, việc sử dụng globulin miễn dịch có thể phòng ngừa bệnh hoặc làm giảm mức độ nặng của sởi. Tuy nhiên, đây là phương thức phòng ngừa đắt tiền và ít phổ biến.

Ngoài ra, một phương pháp phòng ngừa vô cùng hiệu quả và an toàn là sử dụng vắcxin để tiêm ngừa cho trẻ.

Mỗi trẻ em cần được nhận ít nhất 2 liều vắcxin ngừa sởi

Tiêm phòng đúng và đủ

Vắcxin ngừa sởi đơn (vắcxin miễn phí): tiêm cho trẻ từ 9 tháng tuổi. Vắcxin ngừa Sởi - Rubella (MRVAC) (vắcxin miễn phí): tiêm nhắc cho trẻ lúc 18 tháng, hoặc trong các chiến dịch phòng bệnh sởi của quốc gia: tiêm cho trẻ < 5 tuổi. Vắcxin phối hợp ngừa Sởi - Quai bị - Rubella (MMR-II): tiêm cho trẻ từ 12 tháng tuổi và người lớn. Để đảm bảo phòng bệnh, mỗi trẻ em cần được nhận ít nhất 2 liều vắcxin ngừa sởi. Tiêm MMR 1 liều hiệu quả đạt 93%, 2 liều hiệu quả 97%.

Trẻ có lịch hẹn mũi kế tiếp lúc vẫn có thể tiêm sớm nhưng phải cách liều tiêm đầu 28 ngày. Trẻ đã tiêm 2 mũi sởi hoặc không rõ đã tiêm bao nhiêu mũi vẫn có thể tiêm lại và liều tiêm hai lần cách nhau ít nhất 28 ngày. Không nên hoãn tiêm sởi từ 9 tháng đến 12 tháng vì trong thời gian hoãn trẻ có thể mắc bệnh.

Tiêm sởi ở phụ nữ mang thai giúp bạn tránh mắc sởi trong thời kỳ mang thai và giúp có kháng thể để bảo vệ cho con trong những tháng đầu đời khi trẻ chưa được tiêm ngừa. Chỉ cần tiêm 1 liều, lần mang thai sau không cần tiêm lại. Lưu ý, mẹ đã tiêm lúc trước mang thai, con sinh ra vẫn cần phải tiêm khi đủ tuổi vì kháng thể của mẹ truyền cho con không bảo vệ lâu dài. Thai phụ tiêm khoảng một tháng có thể mang thai.

Vắcxin sởi rất an toàn. Các phản ứng sau tiêm thường nhẹ như: sốt (5 - 15%), phát ban (5%), sưng, nóng, đỏ đau tại chỗ tiêm… Hầu hết những tác dụng phụ sẽ hết trong khoảng từ 1 - 2 ngày mà không cần điều trị gì. Cũng như tất cả các vắcxin khác, phản ứng nghiêm trọng sau tiêm vắcxin sởi có thể xảy ra nhưng rất hiếm. Cần theo dõi trẻ trong vòng 30 phút sau tiêm tại cơ sở tiêm chủng và theo dõi tại nhà 1 - 3 ngày sau tiêm.