Hai chiếc xe tăng tiến vào dinh Độc Lập thời khắc lịch sử cách đây 40 năm có mã T59 số hiệu 390 và T54B số hiệu 843 thuộc biên chế đại đội 4, tiểu đoàn 1, Lữ đoàn xe tăng 203, Quân đoàn 2.
Với vai trò lịch sử của mình, cả hai chiếc xe tăng đều được công nhận là bảo vật quốc gia vào năm 2012.
Xe tăng 390 gốc húc cổng dinh Độc Lập tại bảo tàng Tăng Thiết giáp, Hà Nội
Trong hai chiếc xe tăng, chiếc xe tăng 390 - chiếc đầu tiên húc đổ cổng dinh Độc lập ngày 30-4-1975 có một số phận đặc biệt khi phải đến 20 năm sau, nó mới được ghi danh vai trò của mình trong thời khắc lịch sử.
Nữ phóng viên chiến trường người Pháp Françoise Demulder là người duy nhất chụp được thời khắc lịch sử khi chiếc 390 húc đổ cổng dinh Độc lập.
Năm 1995, bà từng có một cuộc triển lãm ảnh về sự kiện 30-4-1975 tại Paris và trong một sự hữu duyên tình cờ, chiếc xe tăng 390 được phát lộ sự thật vai trò lịch sử của nó. Đó cũng là nguồn cớ để nữ ký giả người Pháp trở lại Việt Nam trong năm 1995 đi tìm lại những người lính trên chiếc xe tăng.
Một điều thú vị, đó là sau giải phóng, chiếc xe tăng 390 còn rong ruổi trên chiến trường Campuchia trong nhiều năm cho đến 1999 mới chính thức được đưa vào bảo tàng Tăng Thiết giáp.
Hiện nay, chiếc xe tăng này được đặt tại bảo tàng, có đầy đủ thông số kỹ thuật cũng như tên của những người lính lái xe tăng vào ngày 30-4-1975 húc cổng dinh Độc Lập.
Theo hồ sơ di sản, tư liệu Cục Di sản văn hóa, chiếc 390 là loại xe tăng do Trung Quốc sản xuất, viện trợ cho Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước.
Xe có màu sơn xanh lá cây, tháp pháo sơn số 390 màu trắng, phía trước tháp pháo có phù hiệu sao 5 cánh màu vàng trong vòng tròn màu đỏ.
Hồ sơ ghi nhận đây là "hiện vật có giá trị lịch sử đặc biệt, liên quan đến chiến dịch Hồ Chí Minh trong cuộc Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân năm 1975.
Xe tăng T59 số hiệu 390 là chiếc xe đầu tiên húc đổ cổng chính dinh Độc Lập trưa ngày 30-4-1975, mở đường cho quân ta vào bắt sống Tổng thống Dương Văn Minh và nội các của ông ta".
Quá trình hoạt động của xe tăng 390 được ghi lại là từ năm 1971, xe thuộc biên chế đại đội 4, tiểu đoàn 171, Lữ đoàn xe tăng 203; năm 1972, được biên chế về đại đội 4, tiểu đoàn 512, Lữ đoàn 203 Quân đoàn 2; năm 1973 hành quân vào Thừa Thiên Huế, chiến đấu giải phóng Tà Lương, A Lưới.
Từ ngày 23-3-1975, xe tăng 390 tham gia giải phóng Huế. Ngày 29-3, tham gia giải phóng thành phố Đà Nẵng và chốt giữ tại bán đảo Sơn Trà, sau đó hành quân về Khánh Sơn theo đội hình Lữ đoàn. Tại đây, xe tăng 390 và các xe trong đại đội 4 được điều về tiểu đoàn 1 - Lữ đoàn 203 và cùng đơn vị hành quân đến Rừng Lỏ (gần Xuân Lộc) tiến công vào Sài Gòn - Gia Định.
"Ngày 29-4-1975, xe tăng 390 tham gia tiến công căn cứ Nước Trong. Ngày 30-4-1975, xe tăng 390 là chiếc đầu tiên húc đổ cổng chính dinh Độc Lập.
Năm 1979 xe tăng tham gia chiến đấu bảo vệ biên giới Tây Nam, làm nhiệm vụ quốc tế trên đất Campuchia và bảo vệ biên giới phía Bắc. Năm 1980 đóng quân tại địa bàn Lạng Giang. Tháng 10 năm 1999 được điều về bảo tàng Tăng thiết giáp.
"Xe tăng T59 số hiệu 390 đã đóng vai trò quan trọng trong thời khắc lịch sử quyết định của chiến dịch Hồ Chí Minh, kết thúc cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước kéo dài 21 năm của dân tộc ta, giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước.
Hiện vật này có ý nghĩa tuyên truyền giáo dục sâu sắc truyền thống cách mạng đối với các tầng lớp nhân dân Việt Nam, là vật chứng xác thực ghi dấu chiến công to lớn của quân và dân ta trong chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử" - theo hồ sơ di sản, Cục Di sản văn hóa.
Phiên bản 390
Bên cạnh chiếc xe tăng 390 gốc được lưu giữ tại bảo tàng Tăng thiết giáp, có một chiếc xe tăng 390 khác là dạng phiên bản mô phỏng, đang được trưng bày trong sân hội trường Thống Nhất (dinh Thống Nhất).
Chiếc xe tăng 390 phiên bản mô phỏng trong khuôn viên hội trường Thống Nhất
Phía trước xe tăng 390 phiên bản mô phỏng
Cùng với phiên bản xe tăng 390 còn có phiên bản xe tăng 843, cũng là chiếc xe tăng đầu tiên cùng tiến vào dinh Độc Lập ngày 30-4-1975
Theo Linh Thư - Ảnh: Lê Anh Dũng
