Tại sao nên sử dụng sơ đồ tư duy?
Sơ đồ tư duy là một sơ đồ trình bày các thông tin theo một cấu trúc đầy màu sắc xoay quanh một chủ đề hoặc một ý tưởng. Thay vì viết những câu dài, sơ đồ tư duy sử dụng các từ khóa, cụm từ ngắn, hình ảnh, ký hiệu. Sơ đồ tư duy cũng sử dụng màu sắc và trình bày theo các hình thức khác nhau để làm nổi bật ý tưởng và khiến cho não bộ dễ dàng ghi nhớ thông tin của bản đồ hơn.
Buzan đã đưa ra khái niệm bản đồ tư duy là "kỹ thuật hình ảnh hiệu quả cao, đóng vai trò như chìa khóa vạn năng để mở ra tiềm năng của não bộ; nhằm tạo ra những kỹ năng tư duy thông qua ngôn ngữ, hình ảnh, con số, sự logic, nhịp điệu, màu sắc và các nhận thức về không gian thành một thể thống nhất, độc đáo và ý nghĩa nhất. Do đó, kỹ thuật này cho phép khai thác tối đa tri thức của não bộ. Bản đồ tư duy có thể áp dụng cho mọi lĩnh vực liên quan tới việc cải thiện tư duy mạch lạc để nâng cao hoạt động của con người".
Sơ đồ tư duy trong học ngoại ngữ vừa là công cụ ghi nhớ, vừa là công cụ tư duy, giúp người học chủ động hơn thay vì chỉ học thụ động.
Một số ý kiến khác cho rằng: "Sơ đồ tư duy là phương pháp được đưa ra như là một phương tiện mạnh để tận dụng khả năng ghi nhận hình ảnh của bộ não. Đây là cách để ghi nhớ chi tiết, để tổng hợp, hay để phân tích một vấn đề ra thành một dạng của lược đồ phân nhánh. Khác với máy tính, ngoài khả năng ghi nhớ kiểu tuyến tính (ghi nhớ theo 1 trình tự nhất định chẳng hạn như trình tự biến cố xuất hiện của 1 câu chuyện) thì não bộ còn có khả năng liên lạc, liên hệ các dữ kiện với nhau. Phương pháp này khai thác cả hai khả năng này của bộ não."
Ghi chú theo kiểu truyền thống khiến người học tốn nhiều thời gian. Mỗi ý tưởng có thể được diễn giải dài đến vài trang giấy, điều đó khiến người học khó hệ thống và nhìn ra ý chính trong một chủ đề. Ngoài ra, cách ghi chú này còn bó hẹp khả năng tư duy sáng tạo của người học. Nhưng với việc sử dụng sơ đồ tư duy, người học có thể đạt hiệu quả học tập cao hơn bởi đây chính là giải pháp hiệu quả để trực quan hóa ý tưởng, hình thành tư duy logic.
Hiệu quả của việc sử dụng sơ đồ tư duy
Sơ đồ tư duy được mệnh danh "công cụ vạn năng cho bộ não", là phương pháp ghi chú đầy sáng tạo, hiện đang được hơn 250 triệu người trên thế giới sử dụng, đã và đang đem lại những hiệu quả thực sự đáng kinh ngạc, đặc biệt là trong lĩnh vực giáo dục nói chung và trong việc dạy và học ngoại ngữ nói riêng. Lập sơ đồ tư duy là một cách thức cực kỳ hiệu quả để ghi chú. Các sơ đồ tư duy không chỉ cho thấy các thông tin mà còn cho thấy cấu trúc tổng thể của một chủ đề và mức độ quan trọng của những phần riêng lẻ trong đó đối với nhau, giúp người học liên kết các ý tưởng và tạo các kết nối với các ý khác.
Tiết kiệm thời gian và tăng khả năng ghi nhớ: sơ đồ tư duy giúp người học tiết kiệm thời gian và ghi nhớ tốt hơn vì nó sử dụng từ khóa (keywords), hình ảnh, ký hiệu. Vì não bộ luôn ghi nhớ hình ảnh tốt hơn nên các ý chính, khái niệm, lập luận sẽ được tiếp nhận ngay lập tức bằng thị giác.
Giúp nhìn thấy bức tranh tổng thể: Sơ đồ tư duy giúp người học nhìn thấy ý chính của nội dung học từ cái nhìn tổng quan, tránh khỏi những thông tin không cần thiết. Các ý chính lớn sẽ ở trung tâm và nối tiếp đó là các nhánh cấp 1, cấp 2, cấp 3,… Điều này giúp người học hiểu sâu kiến thức hơn và ghi nhớ chúng trong thời gian dài.
Linh hoạt trong việc trình bày và thêm các ý tưởng mới: Các ý tưởng hoặc nội dung mới được thêm vào sơ đồ tư duy một cách dễ dàng, từ đó tạo điều kiện thay đổi một cách nhanh chóng và linh hoạt trong việc ghi nhớ. Nếu bạn muốn thêm thông tin thì bạn chỉ cần chèn thêm nhánh trong ý đó để hoàn thiện sơ đồ.
Góc nhìn đa chiều: Sơ đồ tư duy còn cung cấp cho người học góc nhìn về chiều rộng cũng như chiều sâu, bức tranh tổng thể hoặc chi tiết của một chủ đề hoặc ý tưởng.
Kích thích sáng tạo: Sử dụng màu sắc và hình ảnh trong sơ đổ tư duy khiến cho não bộ dễ dàng ghi nhớ và đưa ra các ý tưởng sáng tạo, tăng khả năng tư duy. Điều này cũng hữu hiệu trong việc trình bày ý tưởng, nâng cao khả năng thuyết trình của người học.
Ý nghĩa của sơ đồ tư duy trong việc học ngoại ngữ
Trong việc học ngoại ngữ, sơ đồ tư duy là một công cụ trực quan có nhiều ứng dụng hữu ích, giúp người học tổ chức thông tin, ghi nhớ lâu hơn và phát triển tư duy logic. Nó vừa là công cụ ghi nhớ, vừa là công cụ tư duy, giúp người học chủ động hơn thay vì chỉ học thụ động. Một số ứng dụng cụ thể:
Học từ vựng: Tạo sơ đồ theo chủ đề (ví dụ: "Food", "Travel", "Technology"); Phân nhánh thành các nhóm nhỏ (đồ ăn, đồ uống, gia vị…); Thêm hình ảnh, màu sắc hoặc ví dụ để dễ ghi nhớ.
Ngữ pháp: Hệ thống hóa cấu trúc câu (thì, thể bị động, câu điều kiện…); So sánh sự khác nhau giữa các cấu trúc; Tóm tắt công thức ngắn gọn để dễ tra cứu.
Kỹ năng nghe – nói: Chuẩn bị ý tưởng trước khi thảo luận hoặc thuyết trình bằng sơ đồ tư duy; Ghi chú nhanh nội dung khi nghe bài giảng, podcast; Dùng sơ đồ để tổ chức các ý chính trong một đoạn hội thoại.
Kỹ năng đọc – viết: Lập sơ đồ tóm tắt nội dung sau khi đọc bài báo, truyện, hay tài liệu;
Phát triển ý tưởng cho một bài luận (main idea → supporting ideas → examples); Tránh lạc đề khi viết, nhờ có "xương sống" rõ ràng.
Ôn tập và hệ thống kiến thức: Dễ nhìn toàn cảnh nội dung đã học; Liên kết các phần rời rạc thành một hệ thống; Tăng khả năng ghi nhớ bằng việc kết hợp chữ, hình, màu sắc.
