Suy hô hấp cấp là tình trạng thiếu oxy máu do: tai nạn đuối nước và các bệnh phổi, tim, chấn thương… gây ra. Dịp nghỉ hè, ngoài các biện pháp phòng chống tai nạn đuối nước cho trẻ em, chúng ta cũng cần biết cách xử trí suy hô hấp cấp để cấp cứu người bị đuối nước và các bệnh lý gây suy hô hấp.
Dấu hiệu phát hiện suy hô hấp cấp
Một nạn nhân đuối nước, hay bệnh nhân bị bệnh tim, phổi, chấn thương… nếu bị suy hô hấp cấp sẽ có các dấu hiệu sau: thở nhanh do thiếu oxy máu, nhịp thở khoảng 40 lần/phút, kèm theo sự co kéo các cơ hô hấp, nhìn thấy rõ ở hõm trên xương ức và các khoảng gian sườn, ở trẻ em có thể kèm theo cánh mũi phập phồng. Nhưng các trường hợp có tổn thương do liệt như viêm đa rễ thần kinh, liệt tứ chi do tổn thương tủy sống, bệnh nhược cơ nặng... thì nhịp thở lại giảm, biên độ hô hấp yếu, bệnh nhân không ho được, gây ứ đọng đờm dãi trong phế quản. Tím tái xuất hiện ở môi, đầu ngón tay chân, mặt hay toàn thân khá rõ rệt. Thiếu oxy máu và tăng khí carbonic máu làm mạch nhanh, gây nên những cơn tăng huyết áp, có thể có loạn nhịp trên thất. Triệu chứng suy thất phải: gan to, dấu hiệu phản hồi gan tĩnh mạch cổ dương tính, nặng hơn là tĩnh mạch cổ nổi tự nhiên. Dấu hiệu thần kinh tâm thần: gặp trong suy hô hấp cấp nặng với biểu hiện kích thích, vật vã, rối loạn tri giác như lơ mơ hay hôn mê. Nặng nhất là ngừng thở, ngừng tim.
Suy hô hấp nếu được điều trị đúng có thể khỏi bệnh hoàn toàn. Trái lại nếu không cấp cứu và điều trị kịp thời, bệnh nhân có thể bị hôn mê và tử vong.
 Khi có hai người cấp cứu thì một người hà hơi thổi ngạt, một người ép tim ngoài lồng ngực. |
Xử lý cấp cứu thế nào?
Cấp cứu một người bị suy hô hấp cấp, phải tuân theo nguyên tắc: Làm thông thoáng đường hô hấp, hà hơi thổi ngạt kèm xoa bóp tim ngoài lồng ngực (nếu ngừng tim), cho thở oxy; chống nhiễm khuẩn; cân bằng kiềm toan máu.
Thao tác cụ thể: đối với nạn nhân đuối nước, cấp cứu ở dưới nước, nắm tóc kéo đầu nạn nhân nhô lên khỏi mặt nước, tát mấy cái thật mạnh vào má nạn nhân để gây phản xạ hồi tỉnh và thở lại. Nhanh chóng đưa nạn nhân lên bờ. Tiến hành ngay hô hấp nhân tạo, hà hơi thổi ngạt đối với nạn nhân đuối nước và các bệnh nhân bị suy hô hấp cấp khác: Đặt nạn nhân nằm ưỡn cổ nghiêng sang một bên, dùng gạc hay khăn vải mỏng móc đờm dãi, dị vật khỏi mũi và miệng nạn nhân; đặt một khăn mùi soa hay miếng gạc qua miệng nạn nhân, dùng hai ngón tay cái và trỏ bịt mũi nạn nhân rồi thổi hơi trực tiếp vào miệng nạn nhân. Nếu ngừng tim (sờ mạch quay hay mạch cảnh không có) phải ép tim ngoài lồng ngực: dùng 2 tay chồng lên nhau ép lên lồng ngực ngoài tim, khoảng 70 - 100 lần/1 phút. Nếu chỉ có một người cấp cứu thì thổi ngạt 2 - 3 hơi lại ép tim ngoài lồng ngực 10 - 15 nhịp. Khi có hai người cấp cứu thì một người thổi ngạt liên tục, một người ép tim ngoài lồng ngực liên tục, làm kiên trì cho đến khi tim đập lại và thở trở lại. Sơ cứu có kết quả, nạn nhân thở lại, cử động giãy giụa, hoặc nạn nhân vẫn còn mê nhưng đã có mạch và nhịp thở thì gọi xe cấp cứu hay dùng mọi phương tiện sẵn có chuyển nạn nhân đến cơ sở y tế có trang bị hồi sức cấp cứu.
ThS. Phạm Thanh Tùng