Số ca viêm não mô cầu tăng 6 lần, cảnh báo nguy cơ tử vong trong 24 giờ

Bệnh do não mô cầu tăng đột biến, nguy cơ tử vong chỉ trong 24 giờ

TS.BS Nguyễn An Nghĩa – Phó Trưởng khoa Nhiễm, Thần kinh, Bệnh viện Nhi đồng 1 (TP.HCM) cho biết, trong 10 tháng đầu năm 2025, Việt Nam đã ghi nhận hơn 80 ca viêm não mô cầu xâm lấn (tăng 6 lần so với năm 2024).

Não mô cầu là bệnh truyền nhiễm cấp tính do vi khuẩn Neisseria meningitidis gây ra. Vi khuẩn chỉ tồn tại ở người, cư trú tại niêm mạc mũi, hầu họng và lây chủ yếu qua đường hô hấp. Một số nghiên cứu ghi nhận khả năng lây qua đường máu nhưng không phổ biến.

"Trong cộng đồng luôn tồn tại nhóm người lành mang vi khuẩn nhưng không có triệu chứng khiến việc kiểm soát bệnh khó khăn. Theo đó, khoảng 10–20% dân số có thể mang trùng và trong dịch có thể tăng đến 50%. Tỷ lệ mang trùng cao nhất ở thanh thiếu niên, trung bình 24%. Nguy cơ nhiễm bệnh tăng 500–800 lần khi tiếp xúc trực tiếp với ca bệnh", TS.BS Nguyễn An Nghĩa cho hay.

Chưa tới 1% người mang trùng tiến triển thành thể xâm lấn. Tuy nhiên, khi bệnh khởi phát thường diễn tiến rất nhanh và nặng. Theo đó, khoảng 4–12 giờ đầu, bệnh nhân sẽ sốt, đau họng, mệt mỏi, giống cảm cúm; 12–15 giờ bắt đầu xuất hiện ban xuất huyết, đau đầu, cứng gáy, buồn nôn, sợ ánh sáng; 15–24 giờ gây lú lẫn, mê sảng, co giật, hôn mê, có thể tử vong.

Bệnh thường gây viêm màng não (hơn 50%) hoặc nhiễm trùng huyết tối cấp (5–20%), đôi khi kết hợp cả hai. Các thể khác ít gặp hơn gồm viêm phổi (5–15%), viêm màng tim, viêm khớp, viêm kết mạc, viêm tai giữa…

Ngay cả khi được chẩn đoán sớm và điều trị tích cực, 10–20% vẫn tử vong; riêng thể nhiễm khuẩn huyết có thể tử vong tới 40%. Người sống sót vẫn có nguy cơ mất chi, giảm thính lực, suy giảm trí nhớ, ảnh hưởng lâu dài chất lượng sống.

Theo Phó Trưởng khoa Nhiễm, Thần kinh - Bệnh viện Nhi đồng 1, hiện có 12 nhóm huyết thanh não mô cầu, trong đó 5 nhóm A, B, C, W, Y gây ra hơn 90% ca bệnh toàn cầu. Một số nghiên cứu gần đây cho thấy nhóm W liên quan tỷ lệ tử vong cao hơn, nhưng không vì vậy được chủ quan với các nhóm khác. Tại Việt Nam, cả 5 nhóm A, B, C, W, Y đều đã từng xuất hiện.

24% thanh thiếu niên mang vi khuẩn não mô cầu – nhóm nguy cơ bị lãng quên trong phòng bệnh

Theo TS.BS Nguyễn An Nghĩa, bệnh não mô cầu có thể gặp ở mọi lứa tuổi. Đáng chú ý, đối tượng thanh thiếu niên và người trưởng thành là nhóm ghi nhận có tỷ lệ mắc cao. Nhiều nghiên cứu cho thấy tỷ lệ mang mầm bệnh đạt gần 24% ở tuổi 19, tức cứ 4 thanh thiếu niên thì có 1 người mang vi khuẩn mà không biết. Đặc biệt, không chỉ mang trùng cao, thanh thiếu niên còn đối mặt với nguy cơ mắc bệnh nặng.

Nguy cơ mắc thể xâm lấn ở thanh thiếu niên cao gấp đôi so với cộng đồng do sinh hoạt tập trung tại nhà trọ, ký túc xá, doanh trại, vui chơi đông người và dùng chung vật dụng. Bên cạnh môi trường, yếu tố cơ địa tuổi dậy thì, hút thuốc lá, tiếp xúc gần hoặc hôn môi cũng làm tăng nguy cơ lây lan bệnh.

Dù mang trùng nhiều và dễ lây nhưng thanh thiếu niên lại là nhóm bị "bỏ quên" trong phòng bệnh. Không ít phụ huynh còn hiểu sai về vắc xin, lo ngại "tiêm vẫn mắc bệnh" hoặc "tiêm nhiều làm yếu miễn dịch".

TS.BS Nguyễn An Nghĩa khẳng định: "Vắc xin là biện pháp hiệu quả nhất giúp giảm nguy cơ tử vong và di chứng".

Bi kịch tuổi 17 của nam cầu thủ vì não mô cầu

Ở tuổi 17, khi đang là một vận động viên bóng đá triển vọng, anh Flavio Da Pozzo (người Pháp) bất ngờ đối mặt với cú sốc lớn nhất cuộc đời khi phải cắt bỏ một chân do bệnh não mô cầu xâm lấn.

Flavio kể lại, bệnh khởi phát vào một ngày thứ Bảy năm 2019 với các triệu chứng giống cảm cúm như sốt, mệt, đau người. Tình trạng nặng dần khiến anh phải nhập viện trong tình trạng nguy kịch. Và cuối cùng tôi phải cắt đi 1 bên chân của mình.

"Mọi người thường chỉ nhìn thấy phần cơ thể tôi đã mất, nhưng điều kinh khủng nhất lại là quãng thời gian đầu chìm trong trầm cảm. Gia đình, bạn bè và đồng đội đã kéo tôi ra khỏi giai đoạn tối tăm ấy. Tôi không còn khỏe như trước nhưng hiện tại đã tốt hơn rất nhiều so với những ngày đầu", chia sẻ.

Sau biến cố, Flavio không chọn dừng lại, anh bắt đầu tập chạy trên đôi chân giả của mình với mục tiêu chinh phục Paralympic. Anh cũng thành lập một hiệp hội hỗ trợ người trẻ khuyết tật theo đuổi thể thao nhằm tạo cơ hội cho những bạn trẻ giống mình.

Flavio chia sẻ: "Mục tiêu của tôi không phải kể về nỗi đau mà là giúp mọi người hiểu về mức độ nguy hiểm của bệnh và cách phòng ngừa để không ai phải trải qua điều tôi từng trải".

Tiêm chủng – ‘Lá chắn’ hữu hiệu nhất phòng bệnh não mô cầu

Các chuyên gia cảnh báo, phòng ngừa bệnh não mô cầu phải được ưu tiên hàng đầu bởi chỉ một ca bệnh nặng cũng gây gánh nặng lớn về chi phí điều trị, áp lực tâm lý và nguy cơ di chứng suốt đời cho người bệnh.

BS.CKI Bạch Thị Chính – Giám đốc Y khoa, Hệ thống Trung tâm Tiêm chủng VNVC cho biết, theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), tiêm chủng là biện pháp hiệu quả nhất để kiểm soát ca bệnh rải rác và các đợt dịch bùng phát. Các quốc gia nên triển khai chiến lược tiêm chủng phù hợp, ưu tiên tiêm cho nhóm nguy cơ như trẻ em, thanh thiếu niên sống trong môi trường tập trung và người có tần suất di chuyển, tiếp xúc cao.

Hiện 6 nhóm huyết thanh chính (A, B, C, Y, W-135 và X) gây hơn 90% ca bệnh toàn cầu; trong đó 5 nhóm A, B, C, W, Y đã có vắc xin phòng ngừa tại Việt Nam. Các vắc xin đang lưu hành gồm vắc xin ngừa nhóm ACWY cộng hợp, vắc xin ngừa nhóm B và vắc xin ngừa nhóm BC. Dữ liệu cho thấy, vắc xin ACWY tạo đáp ứng miễn dịch mạnh ở thanh thiếu niên: 97,5% với nhóm A, 100% với nhóm W và 99,4% với nhóm Y.

"Với việc có tới 24% thanh thiếu niên mang vi khuẩn và bệnh có thể cướp đi sinh mạng chỉ trong 24 giờ, đầu tư cho tiêm chủng thấp hơn rất nhiều so với cái giá phải trả khi bệnh bùng phát", BS Bạch Thị Chính nhấn mạnh.

Theo TS.BS Nguyễn An Nghĩa, thanh thiếu niên đang trở thành nhóm "phát tán bệnh" đáng chú ý. Do đó, cần tăng cường tiêm vắc xin và can thiệp dự phòng cho nhóm tuổi này là rất cần thiết để giảm thiểu tác động của bệnh não mô cầu đối với cộng đồng.

Bác sĩ khuyến cáo phụ huynh đưa trẻ đi khám sớm khi có dấu hiệu nghi ngờ và duy trì vệ sinh cá nhân, rửa tay, súc họng, giữ không gian sống thông thoáng, tránh tiếp xúc gần với người nghi mắc bệnh để giảm nguy cơ lây nhiễm.

PV