Giao mùa đông – xuân thuận lợi cho vi khuẩn phát triển và lây lan
Tại BVĐK tỉnh Thanh Hoá hồi đầu tháng 12 ghi nhận 1 trường hợp tử vong do viêm màng não do não mô cầu. Trước đó cũng có 2 trường hợp khác tử vong vì não mô cầu ở các tỉnh, thành khác.
PGS.TS.BS. Phạm Quang Thái, Phó trưởng khoa Kiểm soát bệnh truyền nhiễm, Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương cho hay, theo Tổ chức Y tế thế giới, mỗi năm ghi nhận hơn 1,2 triệu ca mắc bệnh do não mô cầu và khoảng 135.000 ca tử vong trên toàn cầu.
Số ca bệnh do não mô cầu trong năm 2025 đã tăng gấp vài lần so với cùng kỳ năm ngoái, cho thấy nguy cơ bệnh đang tăng trở lại cộng đồng, trong khi bệnh này có thể khiến người khỏe mạnh tử vong chỉ 24 giờ...
Tại Việt Nam, theo báo cáo của Bộ Y tế, riêng tháng 11, cả nước ghi nhận 11 trường hợp ca mắc viêm màng do não mô cầu, tích lũy từ 14/12/2024 đến nay cả nước ghi nhận 95 trường hợp mắc, 3 ca tử vong. Số mắc tăng 74 ca so với cùng kỳ năm 2024 (21/0) thể hiện dấu hiệu quay trở lại đáng báo động của bệnh. Đặc biệt trong giai đoạn giao mùa đông – xuân, khi điều kiện thời tiết thuận lợi cho vi khuẩn phát triển và lây lan. Tuy nhiên số liệu này có thể chưa phản ánh đầy đủ tình hình mắc bệnh.
Các chuyên gia y tế cho hay, hiện đã có 12 nhóm huyết thanh của vi khuẩn Neisseria meningitidis được nhận diện, trong đó 5 nhóm huyết thanh A, B, C, W và Y thường gây các vụ dịch, chiếm đến hơn 90% ca bệnh toàn cầu. Đây là bệnh nhiễm khuẩn cấp tính, lây truyền chủ yếu theo đường hô hấp và có khả năng gây thành dịch.
Một số nghiên cứu gần đây cho thấy nhóm huyết thanh W và C liên quan tỷ lệ tử vong cao hơn, nhưng không vì vậy được chủ quan với các nhóm khác. Tại Việt Nam, cả 5 nhóm A, B, C, W, Y đều đã và đang lưu hành. Đáng chú ý, những năm gần đây Việt Nam đã ghi nhận sự xuất hiện của nhóm huyết thanh não mô cầu W - nhóm đang có xu hướng gia tăng tại nhiều quốc gia. Điều này cho thấy bệnh vẫn còn diễn tiến phức tạp, khó lường và cần được giám sát chặt chẽ bởi não mô cầu là 1 trong 10 bệnh truyền nhiễm có tỷ lệ tử vong cao nhất.
Bệnh viêm não mô cầu có tỷ lệ tử vong cao, lên tới 50% nếu không được điều trị kịp thời
TS.BS Nguyễn An Nghĩa – Phó Trưởng khoa Nhiễm, Thần kinh, Bệnh viện Nhi đồng 1 (TP. HCM) cho biết, não mô cầu là bệnh truyền nhiễm cấp tính do vi khuẩn Neisseria meningitidis gây ra. Vi khuẩn chỉ tồn tại ở người, cư trú tại niêm mạc mũi, hầu họng và lây chủ yếu qua đường hô hấp. Một số nghiên cứu ghi nhận khả năng lây qua đường máu nhưng không phổ biến.
Trong cộng đồng luôn tồn tại nhóm người lành mang vi khuẩn nhưng không có triệu chứng khiến việc kiểm soát bệnh khó khăn. Theo đó, khoảng 10–20% dân số có thể mang trùng và trong dịch có thể tăng đến 50%. Tỷ lệ mang trùng cao nhất ở thanh thiếu niên, trung bình 24%.
"Nguy cơ nhiễm bệnh tăng 500 - 800 lần khi tiếp xúc trực tiếp với ca bệnh"- TS.BS Nguyễn An Nghĩa cho hay.
Chuyên gia này cho hay, chưa tới 1% người mang trùng tiến triển thành thể xâm lấn. Tuy nhiên, khi bệnh khởi phát thường diễn tiến rất nhanh và nặng. Theo đó, khoảng 4–12 giờ đầu, bệnh nhân sẽ sốt, đau họng, mệt mỏi, giống cảm cúm; 12–15 giờ bắt đầu xuất hiện ban xuất huyết, đau đầu, cứng gáy, buồn nôn, sợ ánh sáng; 15–24 giờ gây lú lẫn, mê sảng, co giật, hôn mê, có thể tử vong.
PGS.TS Phạm Quang Thái bổ sung thêm, bệnh do não mô cầu có thể có các thể lâm sàng: viêm màng não, nhiễm khuẩn huyết, viêm phổi, viêm khớp, viêm tai giữa, viêm ngoài màng tim... trong đó viêm màng não và nhiễm khuẩn huyết là thể lâm sàng thường gặp và nguy hiểm nhất.
"Bệnh này có thể xảy ra với bất kỳ ai, ở bất kỳ độ tuổi nào đều có thể mắc bệnh. Tuy nhiên, bệnh thường gặp nhất ở trẻ em dưới 5 tuổi; Thanh thiếu niên (14-20 tuổi); Người có cơ địa suy giảm miễn dịch; Người cao tuổi"- PGS.TS Phạm Quang Thái nói và nhấn mạnh: Thời gian ủ bệnh của viêm màng não mô cầu trung bình là 4 ngày; có thể dao động từ 2 – 10 ngày.
Các chuyên gia cho hay, vi khuẩn não mô cầu lây chủ yếu qua đường hô hấp, đặc biệt khi tiếp xúc gần với người lành mang trùng. Bệnh có thể gặp ở mọi lứa tuổi, song thanh thiếu niên và người trưởng thành mắc nhiều hơn.
Người mắc bệnh viêm màng não do não mô cầu thường xuất hiện các triệu chứng đột ngột như cứng cổ, sốt cao, nhạy cảm với ánh sáng, đau đầu và buồn nôn. Trong 4 – 8 giờ đầu tiên sau khi có các triệu chứng đầu tiên, bệnh do não mô cầu thường dễ bị nhầm với bệnh cúm do những triệu chứng giống nhau, do vậy không dễ để chẩn đoán đúng để điều trị.
Chuyên gia cũng cho biết thêm, bệnh do não mô cầu có tỷ lệ tử vong cao, lên tới 50% nếu không được điều trị kịp thời. Ngay cả khi đã được điều trị, có tới 2/10 bệnh nhân sống sót có di chứng nặng nề như chậm phát triển tinh thần, điếc, liệt, đoạn chi và các rối loạn thần kinh khác.
Cơ chế lây nhiễm và cách phòng bệnh não mô cầu
Các chuyên gia cho hay, vi khuẩn não mô cầu lây chủ yếu qua đường hô hấp, đặc biệt khi tiếp xúc gần với người lành mang trùng. Bệnh có thể gặp ở mọi lứa tuổi, song thanh thiếu niên và người trưởng thành mắc nhiều hơn. Nguyên nhân do họ thường sống, học tập, sinh hoạt tập thể và dùng chung vật dụng, làm tăng nguy cơ lây nhiễm.
Để phòng bệnh, ngành y tế khuyến cáo người dân, đặc biệt tại những vùng có dịch lưu hành thực hiện tốt việc vệ sinh cá nhân như rửa tay thường xuyên bằng xà phòng, súc miệng, họng bằng các dung dịch sát khuẩn mũi họng thông thường.
Ăn uống đủ chất dinh dưỡng, luyện tập, nâng cao thể trạng. Thực hiện tốt vệ sinh, thông khí nơi ở, nơi làm việc. Chủ động tiêm vắc xin phòng bệnh tại các cơ sở y tế, bởi theo Tổ chức Y tế Thế giới, tiêm chủng là một trong những biện pháp hiệu quả nhất để phòng ngừa một số loại viêm màng não do vi khuẩn phổ biến, trong đó có viêm màng não do não mô cầu.
Khi phát hiện dấu hiệu nghi ngờ mắc bệnh cần đi khám hoặc thông báo ngay cho cơ quan y tế gần nhất, tuyệt đối không tự ý điều trị.
