Hiện nay tình trạng nợ đọng bảo hiểm xã hội (BHXH), bảo hiểm y tế (BHYT) và bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) vẫn diễn ra ở tất cả các tỉnh, thành phố, ở rất nhiều doanh nghiệp (DN) thuộc các loại hình kinh tế ngoài quốc doanh, có vốn đầu tư nước ngoài, DN nhà nước...
Theo ông Phạm Lương Sơn - Phó Tổng giám đốc BHXH Việt Nam, tính đến ngày 31/12/2016, tổng số tiền nợ BHXH, BHYT, BHTN của BHXH các tỉnh, thành phố (sau khi đã trừ số tiền do ngân sách nhà nước chậm đóng BHYT) là 7.580 tỷ đồng, bằng 3,22% kế hoạch thu, trong đó, nợ BHXH 6.551 tỷ đồng, nợ BHTN là 323 tỷ đồng và nợ BHYT 705 tỷ đồng.
Về công tác đôn đốc thu hồi nợ, BHXH Việt Nam giao chỉ tiêu phấn đấu giảm nợ cho các tỉnh, thành phố và coi đây là chỉ tiêu xem xét thi đua hàng quý, năm đối với BHXH các tỉnh, thành phố. Cử cán bộ chuyên quản xuống địa phương để đôn đốc, tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc.
Nhờ các biện pháp tích cực nhằm giảm nợ đọng BHXH, BHYT, năm 2016 tỷ lệ nợ BHXH, BHYT, BHTN đã giảm xuống còn 3,22% so với số phải thu (năm 2015 tỷ lệ nợ là 4,88%; số tiền là 9.920 tỷ đồng).
Về nguyên nhân nợ đọng BHXH, BHYT, theo Thứ trưởng Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội Doãn Mậu Diệp là do chủ sử dụng lao động cố tình không đóng. Ngoài ra còn do công tác lao động chưa chặt chẽ, việc khai trình khai báo tăng giảm lao động của các DN thực hiện không nghiêm túc. Tiếp đến, lực lượng thanh tra lao động còn mỏng. Thứ 3, chế tài xử phạt còn khá nhẹ, chưa đủ sức răn đe. Thứ tư, những thông tin về đóng BHXH là chưa được phổ biến cho người lao động. Thông tin đóng, nợ đóng thì hiện nay vẫn chỉ biết giữa cơ quan BHXH Việt Nam và các DN, chủ sử dụng lao động, còn người lao động không hề biết mình đóng hay chưa đóng dù mình có hợp đồng lao động.
Thứ trưởng Doãn Mậu Diệp cho biết, để khắc phục tình trạng này, hiện nay đã thực hiện một số giải pháp như: sửa lại các chế tài xử phạt đối với tình trạng trốn đóng, nợ đóng, chậm đóng; Nếu nợ đóng, chậm đóng thì xử phạt hành chính sẽ cao lên. Trốn đóng thì Bộ luật Hình sự sửa đổi sẽ đưa vào chế tài để xử phạt và thậm chí có thể xử tù đến 7 năm; Tăng cường lực lượng thanh tra thu mặc dù lực lượng BHXH Việt Nam không phải là cơ quan quản lý Nhà nước nhưng vẫn được giao chức năng tham gia thu BHXH và tăng cường lực lượng. Hy vọng ngày 1/7/2017, có thể triển khai được và có thể những năm tới đây, với sự vào cuộc của lực lượng thanh tra BHXH thì việc trốn đóng, nợ đóng sẽ giảm.
Theo ông Doãn Mậu Diệp, Quốc hội đã giao cho BHXH Việt Nam hiện đại hóa hệ thống của mình, ứng dụng CNTT, sử dụng sổ BHXH điện tử và người lao động có thể cập nhật bất kỳ lúc nào tình hình đóng BHXH của mình và hoàn toàn có quyền đối thoại yêu cầu chủ sử dụng phải đóng nếu chưa được đóng bảo hiểm.
Phó Tổng giám đốc Phạm Lương Sơn nhấn mạnh, trong thời gian vừa qua, để khắc phục tình trạng nợ đọng của các doanh nghiệp thì BHXH Việt Nam cũng đã lập danh sách, cũng đã có thông tin. Tuy nhiên, thông tin đó vẫn còn ở mức hạn chế do một phần nể, ngại làm ảnh hưởng đến uy tín của DN.
“Nhưng từ năm 2016, đặc biệt là năm 2017, thực hiện sự chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ và của BHXH Việt Nam, BHXH Việt Nam sẽ công bố, công khai danh sách các đơn vị, DN nợ đóng và đặc biệt là nợ đóng kéo dài trên các phương tiện thông tin đại chúng” - ông Sơn nói.