Say nắng, nóng - Chớ coi thường!

Mùa hè là mùa du lịch, cũng là mùa dễ lây nhiễm các bệnh, nhất là những bệnh do chính thời tiết nắng nóng của mùa hè mang lại như: tiêu chảy, ngộ độc thực phẩm, cảm... Và say nắng nóng là bệnh thường xảy ra nhưng lại bị chúng ta xem nhẹ, không quan tâm. Cũng chính vì sự chủ quan, lao động, làm việc, tắm biển, dạo chơi khi nhiệt độ ngoài trời cao gần bằng thân nhiệt, khiến nhiều người đã phải nhập viện, thậm chí tử vong.

Không thể chủ quan với chứng say nắng, nóng.

Hầu hết khi ra ngoài trời nắng, ai cũng có ý thức chống nắng (che kín), nhất là phụ nữ. Một phần bảo vệ sắc đẹp bảo vệ da khỏi tia cực tím, giúp da không bị đen sạm và lão hóa và cũng là tránh say nắng, nóng. Chúng ta thường che kín đầu, mặt, cánh tay bằng các loại mũ, khẩu trang, áo chống nắng nhưng lại để hở phần gáy mà không biết rằng nếu ánh nắng chiếu thẳng vào gáy khiến bạn bị say nắng nhanh hơn, nguy cơ tử vong cao hơn. Thân nhiệt sẽ bị tăng, trung khu điều khiển nhiệt bị tổn thương khi ánh nắng gắt chiếu vào cơ thể mà trung khu điều nhiệt lại nằm ngay cạnh gáy do đó gây rối loạn các chức năng cơ thể, nhất là hệ thần kinh... dẫn đến hôn mê và tử vong. Say nóng thường gặp vào buổi xế chiều, có nhiều tia hồng ngoại, còn say nắng hay gặp vào lúc giữa trưa, khi trời nắng gay gắt, có nhiều tia tử ngoại. Say nắng thường nặng hơn say nóng, có thể gây tử vong. Đối tượng dễ mắc say nắng nóng là trẻ em và người cao tuổi - cơ thể yếu hoặc chưa thích ứng được với sự thay đổi của thời tiết.

Biểu hiện của người say nắng nóng là cảm giác khó thở, trong người cảm thấy mệt mỏi, mặt đỏ, các mạch máu đập mạnh hơn, sốt cao, nhức đầu, nôn mửa, co giật, ngất, chuột rút, đái ít. Da, niêm mạc khô kèm theo trụy mạch, tình trạng người bệnh li bì, giãy giụa, lẫn lộn, mê sảng, cuối cùng là hôn mê, tử vong. Ở trẻ em, say nắng có những biểu hiện giống như viêm não. Những triệu chứng trên là biểu hiện bên ngoài của tình trạng rối loạn bên trong liên quan tới mất nước, cô đặc máu, thân nhiệt tăng cao, rối loạn điện giải, phản ứng quá mức của thần kinh thực vật. Những rối loạn này có nguyên nhân là các cơ chế điều chỉnh không bù đắp được tạm thời (gây chóng mặt, buồn nôn, lơ mơ, ngã quỵ) hoặc nặng hơn và nhất là ở những người mắc các bệnh mạn tính như tăng huyết áp, tổn thương mạch máu, suy vành... có thể dẫn đến tử vong do xuất huyết não, nhồi máu não, nhồi máu cơ tim.

Cách sơ cứu khi thấy có người bị say nắng, nóng:

Việc đầu tiên cần làm là đưa bệnh nhân vào chỗ thoáng mát, cởi bỏ bớt quần áo, chườm mát toàn thân bằng lau khăn nước mát. Trú trọng lau ở những vùng nách, cổ, bẹn, khuỷu chân, tay. Khi bệnh nhân đã tỉnh thì cho uống nước từ từ, nếu có oresol hoặc nước muối loãng pha với đường thì càng tốt. Sau đó có thể uống nước trái cây (chanh, cam, bưởi), nước khoáng mặn...  Tóm lại khi thấy có người bị say nắng, nóng đến ngất lịm, sau khi thực hiện thao tác làm mát tại chỗ, bạn phải đưa ngay bệnh nhân tới các trung tâm y tế, bệnh viện gần nhất để được cấp cứu kịp thời, trên đường đi phải làm mát liên tục cho bệnh nhân.

Để phòng tránh say nắng, nóng:

Cần hạn chế tối đa việc phải tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mặt trời. Khi ra ngoài đường phải mặc thoáng mát, che kín chân tay, mặt, gáy. Nếu phải lao động ngoài trời nắng cần uống nhiều nước kể cả khi không khát. Tốt nhất là uống nước có pha thêm chút muối để bù lại lượng nước đã mất qua việc toát mồ hôi. Ngoài ra có thể uống các loại nước tự làm như mướp đắng, bí đao, dưa chuột, đậu xanh.

ThS. Hà Hùng Thủy